تولید علوم انسانی اسلامی

قرآن کریم،کامل ترین برنامهخداوند برای بشریت بوده وپیشرفت وسعادت انسان هادرسایه بهره مندی از هدایت آن است. برای بهره مندی از هدایت قرآن به دست آوردن نظر آن ضروری است.کشفنظر قرآن منوط به آشنایی با فرایند درست نظریه پردازی قرآنی و طی مراحل آن است. این تحقیق با هدف فراهم سازی زمینه استخراج صحیح نظریه قرآن در مسائل مختلف، فرایند نظریه پردازی قرآنی را بررسی می کند. گردآوری اطلاعات به روش مطالعهکتابخانه ای و فیش برداری و پردازش به روش توصیفی و تحلیلی است. بررسی نشان می دهد،فرایند نظریه پردازی قرآنی دوازده مرحله دارد کهعبارتند از:انتخاب مسئله، ایضاح مفاهیم کلیدی مسأله، تهیهساختار، آگاهی از پیشینه ودستاوردهایبشری درباره مسأله، به دست آوردن دیدگاه های مهمدر مسئله، مطالعه اکتشافیقرآن و استخراج آیات، ارائه فرضیه، دسته بندی و مرتب کردن آیات، تفسیر آیاتگردآوری شده در جایگاه خود، مشخص کردن حد دلالت آیات، استخراج نظریه، ارزیابی نظریه.

این مقاله، کنکاشی درباره معنا، مفهوم و ماهیت تحول من حیث هی هی در علوم انسانی به مثابه نرم افزار تمدن نوین اسلامی از منظر آیت الله خامنه ای است. آنچه با کاربست روش توصیفی تحلیلی از بیانات آیت الله خامنه ای استنباط می شود، این است که تولید علوم انسانی، به علت شأن و کارویژه فکری و جهت دهندگی آن، که در ویژگی نرم افزار بودن این علوم مندرج است، واجد نقشی بی بدیل در شکل گیری تمدن نوین اسلامی است. از دیدگاه ایشان، مفهوم تحول در علوم انسانی دارای دو جزء ذاتی و قوام بخش می باشد که حقیقت و مفهوم این تحول را معنا و تبیین می کند. نخستین جزء ذاتی مفهوم تحول در علوم انسانی، رویکرد سلبی به علوم انسانی موجود است. روح این وجه سلبی تحول که روی گردانی همه جانبه و فراروی از علوم انسانی غربی به علت بحران ذاتی آن هاست، مستلزم انقلاب و واژگونی این علوم در حیطه های گوناگون مبانی، اصول، روش، جهت گیری و غایات و نیز تنزل آنها از مقام «محور تشخیص و معرفت نهایی انسان» بودن است. دومین و واپسین جزء ذاتی ماهیت تحول در علوم انسانی، رویکرد ایجابی به تولید حقیقی علوم انسانی اسلامی است. حقیقت این وجه ایجابی تحول، اقبال تام و همه جانبه به تفکر و اندیشه اسلامی است که به شیوه ای محققانه بر متون و منابع الهی و فرهنگ عریق اسلامی تکیه می زند و با اتکا به چنین ظرفیت های عظیم و غنی و عمیق اسلامی ای، در مسیر پیوسته، دشوار و حیاتی تولید تأسیسی، اصالی و مبدعانه علوم انسانی اسلامی گام برمی دارد.

هدف: از انجام این پژوهش، نقد و بررسی جایگاه و نقش فرمهای پروپوزال مقطع تحصیلی دکتری رشته های علوم انسانی در تولید علوم انسانی اسلامی بود. روش: روش در این پژوهش از جنبه کلی، تعقّلی؛ از ﻟﺤﺎظ ﻫﺪف، ﺑﻨیﺎدی؛ از ﻟﺤﺎظ ﻣﺎﻫیﺖ، توصیفی- ﺗﺤﻠیﻠی و از ﻟﺤﺎظ ﺷیﻮه ﮔﺮدآوری اﻃﻼﻋﺎت، از ﻧﻮع اسنادی کﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ای بود. یافته ها: 1. تفاوت تحقیقات بنیادی و روش داده بنیاد؛ 2. مبانی فلسفی، مهم ترین مدخل ورود ارزشها، هنجارها و فرهنگ بومی به نظریه ها می باشند؛ 3. انتخاب روش تحقیق، به پیش فرضهای محقق درباره روش شناسی برمی گردد؛ 4. روش در تحقیقات بنیادین، مقدّم بر نظریه است؛ 5. عوامل اصلی در گزینش روش عبارتند از: مسئله و موضوع تحقیق، هدف از تحقیق و مبانی هستی شناسی، معرفت شناسی، انسان شناسی، ارزش شناسی و روش شناسی. نتیجه گیری: اولاً، فرمهای پروپوزال کنونی، نقشه راهی اند که نه تنها راهنمای دانشجویان به یکی از رویکردهای تأسیسی و اجتهادی معطوف به تولید علم در چارچوب اندیشه های اسلامی نیستند، بلکه اصولاً دانشجویان را در مسیری مخالف تولید علم و نظریه پردازی راهبری می کنند. ثانیاً، در روش تحقیق بنیادین، پیش فرضها درباره مبانی، جایگاه محوری دارند و باید در فرمهای پروپوزال، این مبانی لحاظ شوند.