سخنی در آغاز: لزوم تدوین منشور عقاید (مقاله پژوهشی حوزه)

انقلاب اسلامى ایران، و رویکرد مردم به خدا و آیین او، موج عظیمى در منطقه پدید آورد. امیران و شاهانى که در برجهاى عاج و خانه‏هاى ظریف شیشه‏اى، سرگرم زندگى و خوشگذرانى بودند، ناگهان به خود آمدند و نظام سیاسى خویش را در حال فروپاشى، و شیشه عمرشان را در معرض شکسته شدن دیدند، و با تحریک و تدبیر قدرتهاى بزرگ که پیوسته پشت سر این عروسکهاى طلایى قرار دارند، بر آن شدند که جلوى امواج بلند این انقلاب فکرى و فرهنگى را بگیرند، مبادا انقلاب ایران براى دیگر ملتهاى منطقه نیز اسوه و الگو شود. غافل از آن که روح بیدارى و گرایش به نظام الهى، روند قهرى و طبیعى خود را طى مى‏کند. محرومان از نور هدایت الهى برخوردار شده، قیام دامنگیر اسلامى دیر یا زود همه جا را در مى‏نوردد، و با یک خیزش، کاخ نشینان را به خاک مذلت مى‏نشاند، و زمین را ارزانى صالحان مى‏کند:«وَ لَقَدْکَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکرِ اگنَّ الاگرضَ یَرِثُها عِبادیَ الصّالِحُون» .
سوداگران زر و زور براى رسیدن به آمال شیطانى خویش، از ابزارهاى گوناگون بهره مى‏گیرند. آنان هشت سال تمام دو ملت را به جان هم انداختند تا از آب گل آلود، ماهى بگیرند، و چون خداى متعال این مکر و افسون را باطل ساخت، به ترفندهاى دیگر دست زدند و این بار، از راه تهاجم و شبیخون فرهنگى وارد شدند وبویژه ازحربه تهمت جهت مخدوش ساختن مذهب انقلاب (تشیّع) بهره گرفتند. شاید باور نکنید که از یک کتاب ضد شیعى، تنها در کشور فقیر سودان که دلهاى مردم آنجا سرشار از مهر خاندان پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم است ، 0000008 نسخه چاپ و منتشر کرده‏اند که 0000002 نسخه آن فقط در پایتخت آن کشور (خرطوم) پخش شده است! شمارش کتابها و رساله‏هایى که هم اینک در عربستان سعودى و امیر نشینان خلیج فارس و سایر کشورهاى عربى، بر ضدّ شیعه منتشر شده و مى‏شود، از صد و سى جلد فراتر است، و تیراژ هر یک از آنها صد هزارى و احیاناً میلیونى است. اخیراً نیز گروهى از قلم به مزدها را به استخدام خویش درآورده‏اند تا پیوسته در این کژراهه قلم بزنند، و به خیال خود چهره مذهب شیعه را ملکوک سازند، و از آن چهره‏اى بس کریه ترسیم کنند، تا ملتها به سوى آن جذب نشوند، و امواج رهایى بخش قیام اسلامى از مرزهاى ایران فراتر نرود.
عناصرى که در سالهاى اخیر به استخدام صاحبان زر و زور درآمده و بر ضدّ تشیّع قلم زده یا مى‏زنند بیش از آن هست که نامشان در این مختصر گنجد، لذا تنها به اسامى گروهى که بیش از همه هیزم‏کش اختلاف، و آتش بیار معرکه بوده‏اند اشاره مى‏کنیم:
1. ابراهیم جبهان از حجاز؛2. ابوبکر جزائرى خطیب مسجد نبوى؛ 3. ابوالحسن ندوى هندى؛ 4. احسان ظهیر الهى پاکستانى؛ 5.احمد محمد ترکمانى جزائرى؛ 6. عبد الحمید طه حمید مصرى؛ 7. عبد الله محمد الغریب مصرى؛ 8. عبد الشکور لکهنوى؛ 9. محب الدین الخطیب؛ 10. عبد الستار تولستوى پاکستانى؛ 11. محمد مال الله بحرینى؛ 12. مولانا نعمانى پاکستانى؛ 13. دکتر ناصر قفارى و....
براى این گروه، در جهان اسلامى مشکلى جز شیعه، و کارى جز ستیز با پیروان اهل بیت پیامبر علیهم السلام نیست، و گویى مسلمانان در قدس شریف و بوسنىِ مجروح و کشمیرِ دربند، مشکلى ندارند!
بهره‏گیرى از حربه تهمت و افترا به شخصیتها و آیین‏ها چیز تازه‏اى نیست. همه پیامبران الهى در معرض اتهام قرار گرفته‏اند، و در تاریخ تشیّع نیز براى نخستین بار، معاویة بن ابى سفیان این شیوه را رایج ساخت، و در بخشنامه‏اى یاد آور شد که عمال وى در نشر فضایل خلفا بکوشند و از زدن هر نوع تهمت به یاران على علیه السلام کوتاهى نورزند.(1)
پیشوایان بزرگ خصوصاً حضرت باقر علیه السلام وحضرت صادق علیه السلام در تبیین مواضع تشیّع سعیى فراوان مبذول داشته و ویژگیهاى شیعه را بیان کرده‏اند و محدثان اسلامى با الهام از بیانات آنان، کتابهاى گوناگونى به نام «خصائص الشیعة» تنظیم ساخته‏اند.
براى نخستین بار، امام هشتم علیه السلام «منشور عقاید» راستین مکتب اهل بیت علیهم السلام را که همان عقاید اسلامى است براى مأمون نگاشت، و خوشبختانه صورت آن، محفوظ است.
حضرت عبد العظیم حسنى علیه السلام نیز عقاید خود را بر امام عصر خویش حضرت هادى علیه السلام عرضه کرد و امام بر آن صحه نهاد.(2) صورت عقاید مزبور در کتابها محفوظ
_______________________________
1. شرح نهج البلاغه، ابن أبى الحدید:11/4644.
2. صدوق، عیون اخبار الرضا:2/121 122.________________________________________
مى‏باشد.(1)
در آغاز غیبت کبرى 329ق عالمان شیعى احساس کردند که براى حفظ عقاید شیعه و رفع هر نوع تهمت لازم است که عقاید مزبور به صورت رساله‏هایى موجز نوشته و منتشر گردد. ازین روى شخصیتهاى بزرگوارى در این راه نوشته‏هاى موجزى نگاشته و به جهان اسلام عرضه داشته‏اند، مانند:
1. صدوق (381306) رساله‏اى به نام «دین الإمامیة».
2. سید مرتضى (355 464) رساله‏اى به نام «جمل العلم و العمل».
3. شیخ طوسى (385 460) رساله‏اى به نام«العقاید الجعفریة».
4. شیخ کراجکى(449...) رساله‏اى به نام« البیان عن جمل اعتقاد أهل الإیمان».
علامه حلى(648 726ه) پس از خلاصه کردن کتاب «مصباح المتهجد» شیخ طوسى در ده باب، احساس کرد که این کتاب دعا، باید همراه با بابى به نام عقاید باشد. لذا فوراً باب یازدهمى بر آن افزود و طى آن عقاید شیعه را با استدلال اجمالى به رشته تحریر در آورد.بر این کتاب که به نام:« باب حادى عشر» معروف بوده و شاید از دو برگ تجاوز نمى‏کند، شروح و تعلیقه‏هاى فراوانى نوشته شده است.
عمل علامه حلى و دیگر دانشمندان شیعى نشان دهنده این است که آنان پیوسته مى‏کوشیده‏اند عقاید شیعه از کاستى و فزونى در امان بماند.
آنچه این بزرگان نگاشته‏اند، یا محصول برداشت آنان از کتاب و سنت، و یا براهینى عقلى بوده است. از این جهت، در کلیات عقاید و اصول متفق بوده و اگر اختلافى هم باشد در مسائل کلامى است که دو گانگى در آن مایه زیان نیست.
منشور عقاید
اکنون که جهان تشیّع، با تهمت‏هاى ناجوانمردانه «وهابیها» روبرو شده و هفته و ماهى نیست که براى کریه نشان دادن چهره تشیع، عناصر مزدور رساله و کتابى ننوشته و
_______________________________
1. صدوق، توحید، باب التوحید و التشبیه، ص81.________________________________________
نسبت‏هاى ناروا به مذهب شیعه ندهند؛ لازم است زعماى دینى شیعه با تشکیل جلسات پیاپى، اصول عقاید مورد اتفاق خود را تحت عناوینى خاص تنظیم کرده و همگى به توقیع و امضاى آن بپردازند، و نوشته مزبور به صورت «مانیفست» و «منشور جاوید عقاید شیعه» به زبانهاى مختلف جهان ترجمه گردد، و از این راه به جهانیان اعلام شود که عقاید شیعه امامیه همین است و بس، و هر کس غیر آن را به ما نسبت دهد دروغ است و تهمت.
براى این که این منشور موجى وسیع در جهان ایجاد کند، باید به زبانهاى مختلف زنده دنیا ترجمه و منتشر شود، و نمایندگان شیعه در جهان و سران آنها در کشورهاى مختلف، منشور مزبور را در میان دانشمندان و نویسندگان پخش کنند و با این کار، دشمن را از هرگونه سلاح تهمت و افترا به تشیّع خلع کنند.
البته این طرح کلى ما بوده و پیاده کردن آن در گرو یک رشته مقدماتى است که به خواست خداوند متعال باید انجام گیرد.
تنظیم عقاید شیعه به صورت منشور جاوید، باید داراى شرایط یاد شده در زیر باشد:
1. مندرجات این منشور باید ناظر به اصول عقاید باشد نه جزئیات اعتقادى؛ و به اصطلاح، آنچه که علماى شیعه به عنوان عقیده لازم مى‏دانند نوشته شود، نه هر مسئله کلامى، هرچند اعتقاد به آن لزومى نداشته باشد.
2. منشور مذکور باید در عین اختصار، به ادلّه روشن هر اصلى از کتاب و سنت و عقل اشاره کند، و تفصیل آن را به کتابهاى دیگر حواله دهد.
3. اصل نگارش منشور به زبان عربى انجام گرفته و آنگاه به زبانهاى دیگر ترجمه شود.
4. منشور براى اخذ اعتبار در تمام جهان، باید به امضاى بزرگان شیعه در اقطار جهان برسد و طبعاً تحصیل توافق و امضاى شخصیهاى مزبور، در گرو سعه صدرِ لازم است.
این پیشنهاد ماست به امید روزى که جامه عمل بپوشد:«وَ الّذِینَ جاهَدوا فِینا لَنَهدِیَّنَهُمْ سُبُلَنا» .