روش دستیابی مستقیم عامه مردم به معارف انسان ساز قرآن کریم

به لحاظ ورود به مطلب و مستندسازی سخن، به جاست که به رهنمود مقام معظم رهبری در این راستا توجه شود:
«کشور بحمد الله امروز متکی به معارف قرآن است.آن روزی که این معارف در سطح همه مردم رواج پیدا کند و مستقیم از خود قرآن آن را بگیرند، آن روز، روزی است که این ملت و این کشور برای همیشه شکست‏ناپذیر خواهد شد.»
با کمی دقت و تدبر در رهنمود فوق نکات زیر به نظر می‏آید:
1.رمز شکست‏ناپذیری نسل انقلاب و عموم مردم در مقابل تهاجم فرهنگ ابتذال غرب، انس مردم و دستیابی آنان به معارف قرآنی است.
2.این معارف، باید مستقیما از معارف قرآنی برای عموم مردم انجام شدنی است و این معارف در دسترس عموم هستند.
مقدمه دوم:حجیّت قرآن
همه ما مسلمانان معتقدیم که قرآن کریم انسان‏ساز و هدایتگر، تنها معجزه باقیه پیامبر اکرم(ص)و تنها حجت خدا بر تمام مردم است.حال چنانچه عموم مردم قادر به استفاده و دستیابی مستقیم از معارف انسان‏ساز قرآن نباشند، حجیّت قرآن زیر سؤال خواهد رفت.از آن‏جا که حجیّت قرآن امری غیر قابل تشکیک است، بنابراین فرهنگ و معارف فطری قرآن، به تدبیر حکیمانه الهی به گونه‏ای انشا شده است که به سادگی و با کم‏ترین اهتمام به یادگیری، همگان می‏توانند بدان دسترسی پیدا نمایند و معارف هدایتگر آن را مستقیما از قرآن اخذ کنند.
از این‏رو شایسته است، نوجوانان ما با تدبیری ساده و در دسترس و روشی پرجاذبه و شیرین، پس از گذراندن مقدماتی، بلوغ طبیعی خود را با بلوغ اعتقادی و بهره‏مندی از معارف دلنشین و فطری قرآنی بگذرانند تا از این رهگذر، در کنار خداباوری، به خودباوری ناب و کرامت ذاتی خویش نیز برسند و با توجه به: «من کرمت علیه نفسه هانت علیه شهواته»، هیچ گونه گرایشی به ابتذال پیدا نکنند و از این طریق بیمه شوند.
مقدمه سوم:بازگشت به خویشتن الهی خود
با مراجعه به کتاب‏های تاریخ ایران اسلامی و دقت در آن‏ها که در گذشته، نظام اجتماعی و فرهنگی این امت را تحلیل کرده‏اند، از جمله کتاب تاریخ محقق فرانسوی، گوستاولبون، ملاحظه می‏شود که حدود صد سال قبل، زمانی که هنوز نظام مدرسه‏ای در جامعه ایرانی ما متداول نشده بود، عموم مردم، در سن کودکی و نوجوانی که به مکتب می‏رفتند، بعد از یادگیری قرائت قرآن به گونه‏ای سنتی، به یادگیری واژه‏های آن می‏پرداختند.در واقع، به عنوان یک فرهنگ عمومی، از همان ابتدای کودکی و نوجوانی به راحتی می‏توانستند، قرآن و حدیث و دعا و زیارات را بخوانند و استفاده از متون دینی قرآن و حدیث و ادعیه معارف حقه الهیه بر ایشان میسر بود.
ولی از زمانی که نظام مدرسه‏ای در ایران معمول شد، تا کنون نتوانسته‏ایم به کمک درس‏های قرآن و تعلیمات دینی و عربی این نیاز ضروری را تحقق بخشیم؛به طوری که عامه مردم، چنانچه بخواهند با معارف قرآن آشنا شوند، این کار تنها از طریق مراجعه به تفاسیر، آن هم بلافاصله بعد از یادگیری قرائت قرآن و احیانا حفظ آیات برایشان ممکن می‏شود.لذا کم هستند کسانی که بدین طریق، آن هم در سنین نوجوانی‏و جوانی توانسته باشند، به این خواسته نائل آیند.در نتیجه، قریب به اتفاق جامعه اسلامی ایران، از انس با قرآن و دستیابی مستقیم به معارف آن محروم بوده و هستند.
اولین حلقه مفقوده:«آموزش مفاهیم قرآن از طریق کلمات اکثر»است.
در راستای دستیابی به عموم مردم به معارف انسان‏ساز قرآن کریم، خوب است بدانید که مجموع کلمات قرآن کریم چیزی حدود 78 هزار کلمه است که بسیاری از آن‏ها تکراری هستند.اگر کلمات تکرار شده را منظور نکنیم، مجموع کلمات بدون تکرار قرآن، چیزی کم‏تر از 12 هزار کلمه خواهد بود.
حال اگر سطح فراوانی کلمات پرکاربرد و زیاد تکرار شده در قرآن (کلمات اکثر)را در نظر بگیریم، به آمار زیر دست خواهیم یافت:
حدود 100 کلمه در قرآن کریم بیش از 96 مرتبه تکرار شده‏اند؛یعنی حدود 50 درصد کل کلمات قرآن.
و حدود 200 کلمه در قرآن کریم بیش از 47 مرتبه تکرار شده‏اند؛یعنی حدود 60 درصد کل کلمات قرآن.
و حدود 400 کلمه در قرآن کریم بیش از 22 مرتبه تکرار شده‏اند؛یعنی حدود 67 درصد کل کلمات قرآن.
و حدود 600 کلمه در قرآن کریم بیش از 14 مرتبه تکرار شده‏اند؛یعنی حدود 72 درصد کل کلمات قرآن.
و حدود 800 کلمه در قرآن کریم بیش از 10 مرتبه تکرار شده‏اند؛یعنی حدود 75 درصد کل کلمات قرآن.
حال چنانچه 800 کلمه از کلمات اکثر را که بیش از ده بار در قرآن تکرار شده‏اند و با احتساب تکراری‏های آنها 75 درصد کل کلمات قرآن را شامل می‏شوند، به گونه‏ای برنامه‏ریزی شده و آموزشی و در قالب 40 درس تدوین کنیم که به طور متوسط در هر درس 20 کلمه اکثر آموزشی داده شود، مخاطب به سادگی به فهم اکثر آیات ساده قرآن که از همین کلمات اکثر ساخته و تشکیل شده‏اند، نائل خواهد آمد.از آن‏جا که به لطف و تدبیر الهی، تمام معارف انسان‏ساز و هدایتگر قرآن در همین آیات آمده‏اند، از این طریق و به سادگی خواهیم توانست، به تمامی معارف قرآن عزیز راه یابیم و با بهره‏گیری از«برنامه انس با قرآن»، مقدمات تخلق به اخلاق قرآنی و تأدّب به آداب انسان‏ساز قرآنی و شناخت معارف فطری آن را طی کنیم.این امر حیاتی و حیات‏آفرین هم در نظام آموزشی رسمی کشور می‏باید به اجرا درآید که بحمد الله در نظام آموزشی جدید قرآن، در دو مقطع ابتدایی و راهنمایی تا حدودی چنین شده است، و هم در نظام آموزش عمومی جامعه یعنی در نهادهای فرهنگی کشور، مثل وزارت ارشاد، سازمان و دفتر تبلیغات اسلامی، واحد فرهنگی بسیج و انجمن‏های اسلامی دانش‏آموزان و دانشجویان، به ویژه هیأت‏های مذهبی و مشابه آن‏ها.
در این راستا تاکنون چند گام مقدماتی و ابتدایی برداشته شده است؛از جمله:
1.تهیه کلیدهای فهم زبان قرآن شامل 24 درس در 24 دفتر کوچک و زیبا و 300 کلمه از کلمات اکثر؛
2.تدوین مجموعه 6 جلدی آموزش ترجمه و مفاهیم قرآن، تألیف شده در دار القرآن بنیاد شهید، شامل 48 درس و هزار کلمه از کلمات اکثر؛
3.تدوین مجموعه کتاب‏های درسی قرآن در دوره ابتدایی در پنج پایه، شامل 120 تا 150 کلمه اکثر؛
4.تدوین مجموعه کتاب‏های درسی قرآن در دوره راهنمایی، هر پایه تحصیلی شامل 12 درس و مجموعا 600 کلمه از کلمات اکثر؛
5.تدوین مجموعه آموزش مفاهیم قرآن در قالب 40 درس از 40 سوره قرآن که به صورت مکاتبه‏ای آموزش داده می‏شود، شامل حدود هزار کلمه اکثر؛
6.تدوین مجموعه آموزش ترجمه و مفاهیم قرآن در قالب 48 درس و در 12 دفتر که به صورت نیمه حضوری و مکاتبه‏ای آموزش داده می‏شوند، شامل هزار کلمه اکثر.
چند نهاد فرهنگی دیگر هم به تألیف مجموعه‏هایی مشابه در این راستا اهتمام نموده‏اند که باید گفت، ان شاء الله در آینده‏ای نه چندان دور، آموزش مفاهیم قرآن از طریق فراگیری کلمات اکثر که بیش‏ترین کاربرد را در قرآن دارند، جایگاه خود را در جامعه انقلابی و پویای قرآنی در کشور اسلامی ایران عزیز بیابد و بستر دستیابی به معارف قرآن را فراهم سازد.
یادآوری این نکته نویدبخش به جاست که در اوایل انقلاب اسلامی، طرح کلیدهای فهم زبان قرآن که اولین گام در این راستا بود، به محضر علامه طباطبائی، صاحب تفسیر گران‏قدر «المیزان»عرضه شد و ایشان فرمودند: «قدر این امر را بدانید که حلقه مفقوده‏ای است در شیوه‏های دستیابی به معارف قرآن.»
انس با قرآن
به منظور دستیابی به خودباوری در کنار خداباوری و تثبیت شخصیت الهی خویش و از این رهگذر، با قرآن زیستن و قرآنی شدن و خداگونه شدن، و از آن‏جا که به فرموده معصوم (علیه السلام):من عمل اشتاق»، چنانچه طی برنامه‏ای مستمر و پیوسته موجبات انس خود را با قرآن فراهم آوریم، روز به روز و به تدریج با قرآن خو می‏گیریم و قرآن مونس و انیس ما خواهدشد.
اشتیاق به دریافت رحمت و هدایت بیش‏تر از قرآن در وجود ما جوانه خواهد زد و درک خودجوشی و نوفهمی مفاهیم بدیع و فطری قرآن برای ما میسر خواهد شد؛به گونه‏ای که این اشتیاق و انس به تدریج ما را متخلق به اخلاق و ادب قرآنی خواهد کرد و اخلاق قرآنی و خدایی در ما بروز و ظهور خواهد یافت.این همان تخلق به اخلاق خدایی و خداگونه شدن انسان است؛یعنی تقرّب.
راه انس با قرآن کدام است؟
یکی از راه‏های توفیق در انس با قرآن و با قرآن زیستن، این است که به پیام الهی پیامبر عزیز و گرامی خود پاسخ مثبت دهیم و نگذاریم که خانه‏هایمان از قرآن تهی و خالی بمانند؛آن‏جا که می‏فرمایند:
«انّ هذا القرآن مأدبة الله فتعلّموا مأدبته ما استطعتم و انّ اصفر البیوت لبیت اصفر من کتاب الله»:قطعا این قرآن سفره رنگین(حاوی انواع غذاهای معنوی)و ادبستان الهی است.پس فراگیرید فرهنگستان خدایی را آنچه در توان دارید و قطعا خالی‏ترین خانه‏ها، خانه‏ای است که از کتاب خدا تهی باشد.
بهترین محل فراهم آوردن شرایط و فضای لازم برای انس با قرآن، کانون خانواده است.در این فضای روحانی است که فرزندان از والدین خود شیوه انس با قرآن را فرا می‏گیرند؛آن گاه که به طور مستمر ملاحظه می‏کنند که پدر از طرفی و مادر به گونه‏ای مونسش قرآن است و شب و صبح ذکر و ورد زبان آنان قرآن است و رهنمودهای هدایتگر و انسان‏ساز قرآن.این پدر و مادرند که عملا مشوق فرزندان خویشند و از همان کودکی، ذائقه آنان را با قرائت و فهم مستمر قرآن شیرین می‏کنند.در شرایط کنونی که سنت انس مستر با قرآن در بسیاری بلکه در اکثر کانون‏های خانوادگی متروک گشته و قرآن مهجور است، به منظور ایجاد شرایط انس با قرآن و احیای این سنت الهی و خواسته پیامبر اکرم(ص)پیشنهاد می‏شود:
اولا:یکایک اعضای خانواده، به خصوص والدین گرامی مقید باشند که هر روز صبح به عنوان تعقیبات نماز، چند دقیقه از وقت عزیز خود را روحانیت بخشند و به قرائت حداقل دو صفحه از قرآن بپردازند.
ثانیا:با گزینش یکی از روش‏های آموزش مفاهیم که به صورت غیرحضوری و مکاتبه‏ای در دسترس آنان قرار می‏گیرد، از آن مجموعه که معمولا شامل 40 تا 48 درس است، هر هفته به فراگیری یکی دو درس از آن بپردازید و چه بهتر که به صورت مشترک بین دو عضو از اعضای خانواده این فراگیری انجام شود.ملاحظه خواهید فرمود که در طول حداکثر یک سال، ضمن این که قرآن را یک دور کامل قرائت نموده‏اید، این نوع مجموعه‏ها را که نوعا شامل هزار کلمه(800 کلمه اکثر و 200 کلمه غیر اکثر)از کلمات قرآن است فرا می‏گیرید و کاملا آماده مرحله بعدی خواهید بود.
ثالثا:به عنوان گام سوم، در سال دوم هر روز به ترتیب از اول قرآن، کلمات دو صفحه از قرآن را که در مجموعه مفاهیم فراگرفته‏اید با ماژیک فسفری رنگ کنید.ملاحظه خواهید فرمود که در صفحه، عبارات و آیات زیادی را رنگ کرده‏اید و قادر به ترجمه روان و راحت آن‏ها هستید.
تدبّر در آیات قرآن کریم؛دومین حلقه مفقوده
دومین حلقه مفقوده، در راستای دستیابی عموم مردم به معارف انسان‏ساز قرآن تدبر در آیات قرآن کریم است.بعد از گذراندن مجموعه آموزش مفاهیم قرآن به صورت حضوری، یا نیمه حضوری و یا غیرحضوری(مکاتبه‏ای)و بعد از آن که سالی را هم به بسترسازی انس با قرآن و به رنگین کردن هر روز کلمات فراگرفته در دو صفحه پرداختید، برای سال سوم و یا همزمان با بسترسازی انس با قرآن و رنگین کردن واژه‏های قرآن در سال دوم، به یکی از دو روش زیر به فراگیری روش تدبّر در آیات قرآن و تمرین و ورزیدگی در آن بپردازید:
الف)مطالعه تدریجی و دقیق و مستمر تفسیر راهنما در محدوده دو سوره بقره و آل عمران؛
ب)فراگیری مجموعه 24 درس دو سوره حجرات و شوری در همین راستا.
سوره شوری که در مکه نازل شده است، بسترساز تأسیس حکومت اسلامی و بسیج رهبر اسلامی مسلمانان بدان است.سوره حجرات نیز که در مدینه و بعد از تأسیس حکومت اسلامی نازل شده است، ارکان حکومت و نظام اجتماعی اخلاقی را در میان امت اسلامی بیان می‏دارد.آموزش این مجموعه که به طور سلسله‏وار در مجله رشد قرآن عرضه خواهد شد، به چهار منظور و هدف انجام می‏گیرد:
1.تمرین و کاربرد آموزش مفاهیم و تقویت آن
2.تمرین و آموزش شیوه تدبر در آیات قرآن
3.آشنایی با وجهه سیاسی و حکومتی قرآن
4.آشنایی با این که هر یک از سوره‏های قرآن به گونه یک مجموعه ارکانیک و به هم پیوسته و هدفدار، مستقل از سایر سوره‏هاست.