رحمت فراگیر(2)

در شماره قبل، از نگاه کردن و گوش دادن به قرآن سخن گفتیم، دراین شماره دو مرحله دیگر از بهره جویی از قرآن کریم، یعنی« روخوانی و قرائت»صحبت می‌کنیم.
3 روخوانی قرآن
سومین مرتبه استفاده از قرآن، آن است که انسان از روی مصحف بخواند؛ یعنی حروف و کلمات قرآن را تلفظ کند، بدون آنکه معانی آن را درک کند. روخوانی قرآن، می‌تواند همراه با مراتب دیگر(‌مثل نگاه به مصحف و …) باشد. این مرتبه از بهره جویی،طیف وسیعی از مردم را شامل می‌شود؛ یعنی افرادی که معانی زبان عرب را متوجه می‌شوند و آنان که متوجه نمی‌شوند. روخوانی قرآن اولین مرحله تعلیم و تعلّم قرآن است و در روایات متعددی سفارش شده که مسلمانان بدان بپردازند.
از امام صادق(ع) نقل است که:« برای مؤمن سزاوار است،قبل از مردن قرآن را فرا گیرد یا در حال فرا گرفتن آن باشد.»1
و از پیامبر(ص) نقل شده که:« بهترین شما کسی است که قرآن را فرا گیرد و به دیگران بیاموزد.»
دراین مرتبه خواننده قرآن، به زیبا خوانی، تجوید، ادای صحیح حروف و…روی می‌آورد.2
تذکر:گر چه این مرحله از آشنایی با قرآن مفید است و مقدمه اُنس با قرآن است، اما نباید به آن اکتفا کرد بلکه باید پله‌ای برای عبور به مراتب عالی‌تر قرار گیرد.
4 قرائت قرآن
قرائت قرآن، مرحله‌ای از مراحل آشنایی و اُنس با قرآن است.
در آیات متعددی از قرآن،نوید به قرائت قرآن شده است. برای مثال می‌فرماید:
هرچه می‌توانید از قرآن قرائت کنید.(سوره مزمل،آیه20)
قرائت مرتبه‌ای بالاتر از روخوانی است. هنگامی که کسی می‌گوید:« قرأت‌الکتاب» نامه او را قرائت کردم، روخوانی همراه با فهم معانی را اراده کرده است.
و در مفردات راغب می‌خوانیم که:« قرائت ضمیمه کردن حروف و کلمات به همدیگر، در راستای ترتیل است و به هر جمع کردنی قرائت نمی‌گویند».
پس عنصر ترتیل در قرائت نقش دارد که بعداً خواهیم گفت که در ترتیل عنصر فهم و تأثر قلبی نقش دارد.یعنی همچنانکه عنصر ترتیل در قرائت نقش دارد، فهم و تأثیر قلبی نیز در ترتیل مؤثر است که در مباحث آینده به آن خواهیم پرداخت.
در روایات نیز هنگامی که سخن از قرائت به میان می‌آید می‌فرماید:
« هنگامی قرائت قرآن می‌کنید که شما را نهی کند و اگر شما را نهی نکرد قرائت نکرده‌اید»3
یعنی قرائتی حقیقتاً قرائت است که در دل اثر کند و اعمال انسان را تغییر دهد و مانع انجام گناهان شود. و این امور وقتی ممکن است که روخوانی قرآن همراه با فهم مطالب آن باشد.
و در ذیل آیه 20 سوره مزمل( فاقرؤوا ما‌تیسّر من‌القرآن) از امام رضا(ع) نقل شده:«‌هر مقدار قرائتی که با خشوع قلب و صفای باطن برای شما ممکن است بخوانید».4
تذکر: آنچه که امروزه به عنوان قرائت قرآن در جلسات رواج دارد، به عنوان روشی در خواندن قرآن محسوب می‌شود، یک اصطلاح در روشهای خواندن قرآن است و از مباحث بالا روشن شد که این اصطلاح غیر از معنای لغوی و قرآنی قرائت است.
1 بحارالانوار،مرحوم مجلسی، ج 92، ص 182
2 همان، ص 186.
3 میزان‌ الحکمه، ج 8، ص 90.
4 مجمع‌البیان، ذیل آیه 20، سوره مزمل
تجلی قرآن در شعر و ادب فارسی