مطالعات حدیث پژوهی

برای دینی سازی جامعه و شکل دهی جامعه آرمانی اسلامی لازم است که آموزشهای لازم از همان دوره کودکی مورد توجه قرار گیرد و از جمله مواردی که در روایات معصومین (ع) بر آن تاکید شده است آموزش قرآن و نماز است از جمله راهکارهای آموزش قرآن و  نماز در روایات این است که در سیره  معصومین(ع) آموزش قرآن را به عنوان اولین و مهم ترین ماده درسی به کودکان و بزرگسالان آموزش می دادند و نیز به کودکان سفارش می کردند که به صورت مرتب به تلاوت قرآن بپردازند و والدین را موظف به آموزش نماز می کردند و آموزش نماز را قبل از سن تکلیف و از هفت سالگی شروع می نمودند و در انجام آن نسبت به کودکان سخت گیری نمی نمودند.

موضوع سرشت، طینت و خمیرمایه اولیه ساخت انسان ازجمله مطالبی است که در منابع روایی به آن پرداخته شده است. شیعه و عدلیه از یک سو قائل به حسن و قبح عقلی هستند و بر اراده و اختیار انسان پافشاری می کنند و از سوی دیگر با یک سلسله احادیث و روایاتی مواجه می باشند که حکایت از جبر و محدودیت انسان ها دارد. ظاهر این احادیث بیانگر این موضوع است که خداوند طینت انسان ها را متفاوت آفرید و از همان ابتدا طبیعت برخی را بهشتی و طبیعت برخی دیگر را جهنمی دانست. به همین سبب علما و بزرگان راه حل های مختلفی را جهت حل این موضوع ارائه نموده اند؛ تحقیق حاضر این راه حل ها را گزارش، نقد و بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که در بررسی این اخبار معلوم می شود که اختلاف انسان ها در طینتشان امری طبیعی، موجه و لازمه اجتناب ناپذیر نظام خلقت است؛ و اختلافات ناشی از طینت که در اخبار طینت بیان شده است به نحوی نیست که اختیار را از انسان سلب کند؛ بلکه نقش ماده اولیه خلقت و طینت انسان ها در حد اقتضاست نه بیش از آن. از بین ادله و وجوهی که در جمع بین اخبار طینت و اختیار انسان ذکرشده است، به نظر می رسد بهترین وجه جمع بیان شده نظریه علامه طباطبایی(ره) باشد که قائل است اخبار طینت مربوط به عالم مثال است که با این وجه جمع، مضمون این اخبار مستلزم جبر و سلب اختیار از انسان نمی گردد.

مضمون برخی از روایات حاکی از دعوت به قیام قبل ازظهور می باشد و برخی دیگر شیعیان را از شرکت در هر قیام و مبارزه ای قبل از تحقّق نشانه های ظهور،  منع می کند و از سویی منکران تلاش برای تشکیل حکومت، به روایات تقیّه نیز استدلال کرده اند.آنان، از احادیث تقیه، چنین برداشت کرده اند که تا فرا رسیدن ظهور حضرت حجت  ، زمان ما، زمانِ تقیّه است. در مقاله به تحلیل و بررسی مفاد این گونه از روایات پرداخته ایم  که روشن می شود که هیچ یک از این روایات نمی تواند مشروعیّت قیام و حکومت در عصر غیبت را زیر سؤ ال ببرد، بلکه این گونه روایات، قیام هایی را ممنوع و محکوم به بطلان می داند، که دارای شرایط لازم نیست و یا به خاطر اغراض فاسد و امیال و هواها و هوس ها انجام می شوند.

عامل اساسی و  پر اهمیت در پیشرفت اسلام در عصر نبوی همانا نوع برخورد و اخلاق پیامبر بویژه اخلاق اجتماعی ایشان با آحاد جامعه  بوده است ، رسول کرامی اسلام علاوه بر ارج نهادن بر ارزشهای اخلاقی، در سیره نظری و عملی خویش الگویی کامل از فضایل اخلاقی بود به گونه ای که آیات وحیانی قرآن اخلاق ایشان را با عنوان (خلق عظیم) می ستاید و پیامبر(ص) را اسوه انسانها معرفی می کند. یافته های تحقیق حاضر که به روش توصیفی-تحلیلی و جمع آوری کتابخانه ای مطالب صورت گرفته بیانگر این است که  اخلاق اجتماعی پیامبر با مشرکان مبتنی بر اصل هدایت بوده و بر این اساس رحمت و محبت را پایه برخورد با آنها قرار دادند، نمونه ای از این مسئله را می توان در صلح حدیبیه مشاهده کرد که از عوامل مهم گسترش اسلام بود زیرا مشرکان موجودیت اسلام را پذیرفتند و فرصتی به دست آمد تا حکومت اسلامی سامان یابد، عفو عمومی بعد از فتح مکه و مدارا با مشرکان، منجر به نفوذ اسلام در قلوب آنها گردید.