پژوهشنامه علوم انسانی (دانشگاه شهید بهشتی)

پژوهشنامه علوم انسانی (دانشگاه شهید بهشتی)

پژوهشنامه علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی 1380 شماره 31 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

بررسی آثار شکسپیر و مقایسه آن با شاهنامه فردوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 726 تعداد دانلود : 261
در این مقاله که به صورت سخنرانی در تابستان 1380در دانشگاه منچستر ارایه شده است، می خوانیم: تراژدی معمولا نمایش یا داستان غم انگیزی است که در آن کینه و انتقام و حسد و شکنجه های روحی و جسمی و خیانت نشان داده می شود. تراژدی مجموعه وقایعی است که شفقت و هراس را بر می انگیزد یا روح را تزکیه و عواطف را پالایش کند. در آثار ویلیام شکسپیر و ابوالقاسم فردوسی نمونه های بسیار از تراژدی غم انگیز را می بینیم که روح خواننده داستان یا بیننده نمایش را متاثر می سازد. دراین گفتار، پنج کتاب شکسپیر یعنی مکبث، اتللو، تراژدی قیصر، هملت و ریچارد سوم مورد مطالعه دقیق ومقایسه آنها با آثار داستانی تراژیک شاهنامه قرار گرفته است . ما در آثار عظیم شکسپیر به شاهکارهایی بر می خوریم که در دنیای حماسه و تراژدی هریک از دیگری برجسته تر و بزرگتر است. دنیای فردوسی نیز چنین است، عظیم و برازنده و پر از رمز و راز.
۲.

تاملی در تعریف بلاغت و مراحل تکامل آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 320 تعداد دانلود : 776
مساله بلاغت و زبان آوری و دانش بلاغت دو امر متفاوت از یکدیگر است. بلاغت راپیشینه ای طولانی است، و در زبان عربی سالها پیش از ظهور اسلام شاعران و خطیبان از آن بهره مند بوده و به آن عنایت داشته اند ولی دانش بلاغت پس از اسلام در تمدن اسلامی نشو و نما یافت.در آغاز تعاریفی ابتدایی از بلاغت مطرح گردید و بتدریج همگام با تحول و تطور علم بلاغت، تعاریفی دقیق تر و علمی تر از آن ارائه گردید که با تعاریف نخستین تفاوت داشت. سیر تحول این تعریف ها و تفاوت آنان موضوعی است که این مقاله عهده دار آن است.
۳.

تحلیل تصویر دریا در مثنوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 900 تعداد دانلود : 59
مقاله حاضر به تحلیل یکی از رمزهای بزرگ مثنوی معنوی، اثر جاودانه مولانا جلال الدین محمد بلخی (604-672) می پردازد. سطوح دلالی واژه دریا، از مرحله نشانه تا سطح دلالت نمادین را بررسی و طبقه بندی می کند، و پیوند میان دریا و تصاویر خیالی وابسته به آن را در یک خوشه تصویری(image Cluster) به نمایش می گذارد. از طریق تحلیل صور خیال دریا و وابسته های آن کوشیده است تا ایده های بنیادین نهفته در ورای این تصویرها را تبیین نماید. دریا یکی از رمزهای کلان مولاناست، یک نماد فرارونده و بالنده است که جهان آرمانی نوع بشر و شکوه فراسوی مرزهای حس را به تصویر می کشد.
۴.

جهانی یگانه و شاعری پیام آور: جبران خلیل جبران(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 903 تعداد دانلود : 295
جبران خلیل جبران درسال 1883در دهکده ای کوچک از منطقه بشاری لبنان زاده شد و هم اکنون هفتاد سالی از مرگ او می گذرد اما همچنان تاثیر او چشمگیر است و زندگیش برای خاص و عام در هاله ای از راز و نمادوارگی. مادرش- دختر کشیشی بود و پایبند اصول و ارزشها بود- و میهنش لبنان، دیدارگاه شرق و غرب و جایگاه مدارا و آمیزش ادیان و مذاهب گوناگون، بر او تاثیر زیادی داشته اند وی در سن شانزده سالگی به همراه مادر و دو خواهرش به آمریکا مهاجرت کرد و به زودی خودش را با محیط جدید تطبیق داده به شهرت و نام آوری رسید. شهرت و شخصیت وی چنان بود که برخی از وی خداواره ای می سازند و برخی نیز او را شاعری مردم پسند و پیش پا افتاده می دانند. در این مقاله گوشه هایی از زندگی، شخصیت و آثار او مورد بررسی قرار گرفته و در پایان فهرست آثار عربی و انگلیسی و نامه های او، همچنین آثار مهمی که درباره او نوشته شده و نیز آثاری که از وی تا بحال به فارسی ترجمه شده است، معرفی شده است.
۵.

ذوالقرنین در میان نور و ظلمت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 936 تعداد دانلود : 465
از جمله شخصیتهایی که در قرآن از آنها یاد شده ، ذوالقرنین می باشد و بنا به استوارترین نظریه ای که تاکنون درباره او داده شده، با کورش هخامنشی(539-560ق. م) یکی دانسته شده است. اما مفسران قرآن شخصیت های تاریخی دیگری از قبیل: فریدون، جمشید، عبدالله بن ضحاک، هرمس و اسکندر یونانی(پسر فیلیپ) را نیز به جای او نشانده اند.در قرآن از وی به دو صفت مهرورزی و دادگستری یاد شده و در احادیث جنبه های دیگری از شخصیت او آشکار شده است. اما با کمال شگفتی، تمام صفات مذکور از سوی مفسران به اسکندر نسبت داده شده و اسکندر را ذوالقرنین پنداشته اند: که در غالب متون تفسیری و در رساله های فلسفی و اخلاقی و هم در منابع عرفانی اسلامی به وفور آمده است و به تدریج چنان قوام یافته که گاه در مقابل نظرات دیگرمخالفت و مقاومت شده است. اما اطلاعات تاریخ اخیر چنین نظری را محل تردید قرار دده است شخصیت هایی که اسکندر از این راه در طول تاریخ به خود گرفته است عبارتند از 1- شخصیت سیاسی با مکانت پادشاهی 2- حکیمی بارع که سایه حکمت و اندیشه والای او بر سراسر رساله های حکمت و اخلاق مشهود است و این نفوذ از مباحث عالیه معرفت النفس گرفته تا علم تدبیر منزل و سیاست مدن را در برگرفته است3- سیمای عرفانی که شواهد فراوانی در شهر عرفانی دارد . به گمان نویسنده این مقاله این اشتباه تاریخ سه دلیل عمده داشته است : 1- شکست ایران از اسکندر 2- اولین کسی که اسکندر را همان ذوالقرنین دانست ابن سینا بود و بنا به بزرگی شخصیتی، اشتباهش نیز بزرگ و لذا تاثیر گذار بود 3- شخصیت اسکندر پسر فیلیپ با اسکندر افرودیسی اختلاط یافته است نظر به این تسامحات ، عدم اصالت این داستان پردازی ها روشن می گردد اما درپس این پرده رازی است و حقیقتی و آن اینکه ذوالقرنین درحقیقت مرتبه انسان کامل و یا صاحب مقام « برزخیه کبری» است که این مقاله به بررسی آن ختم می شود.
۶.

نگرشی به زبان شعری اخوان ثالث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 963 تعداد دانلود : 508
مهدی اخون ثالث به راستی« کلاسیک ترین شاعر متجدد» در شعر معاصر فارسی است. زیرا زبان شعری او به رغم تمامی ناقدان شعر و ادب، دارای ویژگی کهن گرایانه می باشد. زبان شعری اخوان از سه سرچشمه پدید آمده است: نخست، زبان سبک خراسانی، دوم شعر نیما و نهایتا شعر ایرج میرزا. هرچند که بهره وری از این سه منبع به طور یکسان صورت نپذیرفته چنانکه وی در بهره گیری از زبان کهن و بعضی از شیوه های زبانی نیما راه افراط را در پیش گرفته است و به نظر می رسد عامل مهم در گرایش اخوان به زبان گذشته و بیان حقانیت کار نیما، باور و گمان او به این نکته است که هر چیز نو در ادبیات باید حتما سابقه ای در ادب گذشته داشته باشد بعضی از ویژگیهای زبان در شعر اخوان به اختصار عبارت است از: باستانگرایی، استفاده از واژگان و ترکیبات عربی، اشاره به دانش ها، حرفه ها و مناسبت های خاص و...
۷.

اندرونی کاندرون ها مست از اوست (ابوسعید و تأویل)(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 642 تعداد دانلود : 712
این مقاله پاسخ این پرسش است که راز ماندگاری و سنتی بخشی اسرارالتوحید و ابو سعید چیست؟ نویسنده تاویل را- که عنصر غالب در متن اسرارالتوحید و شخصیت ابوسعید است- یکی از دلایل این امر می داند لذا کوشیده است تا از این رهگذر ادعای خویش را اثبات کند و به همین منظور ابتدا به تعریف لغوی و اصطلاحی تاویل و تفاوت آن با تفسیر وپیشینه اش در نصوص دینی پرداخته و آنگاه تاویل های ابو سعید در اسرارالتوحید را در چهار مقوله نصوص دینی، شعر، پدیده های عالم هستی و اصطلاحات صوفیانه طبقه بندی کرده نشان داده است که ابو سعید چگونه توانسته با بهره گیری از فرایند تاویل به آفرینش تازه ای دست یابد.
۸.

اقبال و گفت و گوی تمدنها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 879 تعداد دانلود : 541
اقبال لاهوری در کتاب ضرب کلیم خود بر این باور ایستاده است که: اگر روزی تهران به عنوان ژنو عالم مشرق مرکز گفت و گوی تمدنها قرار گیرد سرنوشت جهانیان تغییر خواهد کرد.در این مقاله با بهره گیری از اشعار فارسی و اردو و دیگر آثار این دانشمند دیدگاه وی در زمینه برخورد با فرهنگ غرب و شیوه های بهره یابی از آن و روش گفت و گوی تمدنها باز نموده شده است و ضمن اشاره به تاثیرپذیری اقبال از اندیشه های سنایی، ناصرخسرو، مولوی، صائب، بیدل و غالب دهلوی به بررسی فلسفه فرهنگی اجتماعی وی در اسرار و رموز پرداخته شده و جایگاه شاعری و پایگاه تفکر وی مورد بحث قرار گرفته است و با اشاره به روش سخنوری پارسی گویان شبه قاره، به شیوه ای استدلالی، اقبال به عنوان عصاره تفکر ادبی و فلسفی و عرفانی ایران و نتیجه سیر طبیعی تحلیل در جهان ادب فارسی معرفی شده است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۳۳