صادق اصغری لفمجانی

  در ایران شهرنشینی با روندی سریع و شتابان همراه بوده است، حضور مهاجران روستایی در شهر زابل، به عنوان بزرگ ترین شهر در منطقه سیستان، جهت رفع مشکلات زندگی، فرار از تنگناهای اقتصادی و کمبودهای خدماتی، مسائل و معضلات عدیده ای را در زمینه های مختلف برای شهروندان به همراه داشته است. آنچه در این روند حرکتی هدف اصلی پژوهش حاضر می باشد، بررسی برخی از چالش های ناشی از این جریان در نواحی حاشیه ای شهر زابل است. با توجه به اهمیت مسئله، روش شناسی تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی – تحلیلی مبتنی بر پیمایش می باشد. جامعه ی آماری تحقیق حاضر شهروندان شهر زابل است و حجم نمونه با بهره گیری از فرمول کوکران، ۳۸۳ نفر معین گردید. تجزیه وتحلیل اطلاعات، با استفاده از نرم افزارهای Spss،Expert Choice & Excel انجام پذیرفت. یافته های تحقیق حاکی از آن است که وضعیت کیفیت زندگی شهروندان بعد از مهاجرت روستاییان به شهر کاهش یافته است. با توجه به مثبت شدن آماره T در تمام شاخص ها استنتاج می شود مقدار میانگین شاخص ها از مقدار حد متوسط بیشتر بوده و سطوح چالش در شاخص های مدنظر زیاد و خیلی زیاد می باشد. همچنین در تمامی مؤلفه ها، دیدگاه زنان و مردان از چالش ها متفاوت بوده است و بیشترین درصد همبستگی )555/0 (r = میان مؤلفه ی تحولات رفتاری و سبک زندگی و محدودیت های اشتغال در سطح اطمینان۹۵% است. لذا پیشنهاد می شود با برنامه ریزی جهت رفع چالش های مهم در شهر و ایجاد نهادی برای سازمان دهی جریان های مهاجرتی از این چالش ها کاست.

یکی از معضلاتی که همراه با رشد سریع جمعیت و توسعه روستاها در کشورهای جهان سوم و بخصوص ایران شکل گرفته است، گسترش پسماندهای تولیدی در بخش های خانگی، کشاورزی، دامداری و مراکز آموزشی، بهداشتی و درمانی است. واگذاری مدیریت روستاها به دهیاران و به نوعی خود مردم، چالش ها و فرصت هایی را ایجاد کرده است. لذا محققان با روش توصیفی – تحلیلی و با بررسی کتابخانه ای، مشاهدات میدانی و مصاحبه با اعضای شوراهای اسلامی، خبرگان محلی و دهیاران، به بررسی وضعیت مدیریت پسماندهای روستایی شهرستان زابل پرداخته اند. یافته-های تحقیق نشان می دهد که مدیریت پسماند در روستاهای اله آباد و کیخا متوسط و در بقیه روستاها ضعیف یا بسیار ضعیف می باشد. بنابراین با وضعیت کنونی مدیریت پسماندها، انتظار می رود که پسماندهای روستایی بر اساس نوع و مقدارشان در روستاهای مورد مطالعه دارای سطوح مختلفی از خطرزایی باشند. یافته های پژوهش نیز مؤید آن است که این سطح خطرزایی در 9/15 درصد از روستاهای مورد مطالعه زیاد می باشد. لذا پیشنهاد می گردد که مخاطرات دفع غیر بهداشتی پسماند ها به روستاییان آموزش داده شود و توجه به حفظ سلامت و زیبایی های محیط روستا فرهنگ-سازی شود. از طرف دیگر، با توجه به وزش بادهای 120 روزه سیستان در سطح منطقه، برای پیشگیری از آلوده شدن محیط روستا، مکان دفع زباله ها بایستی در جهت جنوب تا جنوب شرقی روستاها در نظر گرفته شود و با توجه به پراکندگی، تعدد و فواصل کم روستاهای شهرستان زابل از یکدیگر، مدیریت متمرکز پسماند به خصوص پسماندهای تولیدی مراکز بهداشتی و درمانی در سطح دهستان های این شهرستان کاملاً ضروری می باشد.

مساکن روستایی کشور با ساختار غیر متعارف و با سازه های ضعیف، دارای آسیب پذیری بالایی می باشند و به نظر می رسد که عامل تعیین کننده در احداث آنها عمدتاً صرفه جویی مالی و عدم نظارت بر ساخت و سازها بوده است. با این نگرش، ه دف مقاله حاضر، واکاوی موانع و محدودیت های توسعه مسکن روستایی در شهرستان های زابل و هامون می باشد. روش تحقیق حاضر، توصیفی – تحلیلی و مبتنی بر بررسی منابع اسنادی و مطالعات پیمایشی بوده است. جامعه آماری تحقیق، خانوارهای ساکن در ۲۳۶ روستای واقع در این شهرستان ها می باشند. تعداد روستاهای نمونه با استفاده از فرمول های کوکران و اصلاحی، ۳۷ روستا تعیین شده است و نهایتاً با استفاده مجدد از فرمول کوکران، ۳۶۲ خانوار نمونه برای تکمیل پرسشنامه ها و بررسی وضعیت مسکن آنها محاسبه گردید. جمع آوری اطلاعات از طریق مصاحبه و تکمیل پرسشنامه های روستا (با کمک اعضای شوراهای اسلامی روستاها، خبرگان محلی و دهیاران) و پرسشنامه های خانوار و فرم های مشاهدات میدانی انجام گردیده است. در تجزیه و تحلیل اط لاعات از مدل تحلیل سلسله مراتبی(AHP)، تحلیل های آماری و فضایی و نرم افزارهای مختلفChoice Expert، SPSS و ArcGIS استفاده شده است. نتایج تحقیق مؤید آن است که در 4/50 درصد از خانوارهای مورد مطالعه، هیچگونه نظارتی بر ساخت و ساز مسکن وجود نداشته است. همچنین براساس تحلیل رگرسیون، میزان تأثیرپذیری سطح کلی موانع و محدودیت های توسعه مسکن به ترتیب از مؤلفه های اقتصادی، نهادی، اجتماعی و فرهنگی در بالاترین میزان می باشد ولی تأثیرپذیری آن از مؤلفه کالبدی و زیست محیطی در سطح معنادار نبوده است.

امروزه مدیریت منابع آب کشور نقش مهمی در فرایند توسعه پایدار کشور دارد. با وجود خشکسالی های فراوان یکی از به صرفه ترین راه های انتقال آب که هدررفت بسیار کمی دارد انتقال آب با لوله است. هدف این پژوهش، پیش بینی پیامدهای اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی طرح انتقال آب با لوله به اراضی کشاورزی در منطقه سیستان است. روش پژوهش حاضر، توصیفی - تحلیلی است که بر اساس مطالعات کتابخانه ای، اسنادی و پیمایشی در سال 1400 انجام شد. اطلاعات مورد نیاز از طریق طراحی و تکمیل پرسش نامه با کمک کارشناسان مرتبط با طرح انتقال آب و خبرگان روستایی جمع آوری و به وسیله مدل ARAS و روش های آماری تجزیه و تحلیل شد. در این راستا، نتایج آزمون فریدمن نشان داد که در سطح اطمینان 99 درصد، اختلاف معنی داری بین سطح پیامدهای منفی طرح در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی وجود دارد. ازطرف دیگر، نتایج پژوهش در بررسی برآیند کلی پیامدهای مثبت و منفی طرح انتقال آب با لوله به اراضی کشاورزی مؤید آن است که علی رغم وجود پیامدهای منفی در تمام ابعاد، برآیند کلی پیامدهای مثبت و منفی طرح، مثبت بوده و بیشترین اثرات طرح با میانگین 0/252 و 0/230 به ترتیب مربوط به ابعاد اجتماعی و اقتصادی آن است. با توجه به نتایج حاصل، برای تحقق اهداف طرح و تأمین منبع آب پایدار و تمرکز بر کاهش پیامدهای منفی طرح، پیگیری حقابه سیستان از طریق دیپلماسی و تقویت قدرت چانه زنی با کشور افغانستان پیشنهاد می شود.