نسیم رزاق پور

  در ایران شهرنشینی با روندی سریع و شتابان همراه بوده است، حضور مهاجران روستایی در شهر زابل، به عنوان بزرگ ترین شهر در منطقه سیستان، جهت رفع مشکلات زندگی، فرار از تنگناهای اقتصادی و کمبودهای خدماتی، مسائل و معضلات عدیده ای را در زمینه های مختلف برای شهروندان به همراه داشته است. آنچه در این روند حرکتی هدف اصلی پژوهش حاضر می باشد، بررسی برخی از چالش های ناشی از این جریان در نواحی حاشیه ای شهر زابل است. با توجه به اهمیت مسئله، روش شناسی تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی – تحلیلی مبتنی بر پیمایش می باشد. جامعه ی آماری تحقیق حاضر شهروندان شهر زابل است و حجم نمونه با بهره گیری از فرمول کوکران، ۳۸۳ نفر معین گردید. تجزیه وتحلیل اطلاعات، با استفاده از نرم افزارهای Spss،Expert Choice & Excel انجام پذیرفت. یافته های تحقیق حاکی از آن است که وضعیت کیفیت زندگی شهروندان بعد از مهاجرت روستاییان به شهر کاهش یافته است. با توجه به مثبت شدن آماره T در تمام شاخص ها استنتاج می شود مقدار میانگین شاخص ها از مقدار حد متوسط بیشتر بوده و سطوح چالش در شاخص های مدنظر زیاد و خیلی زیاد می باشد. همچنین در تمامی مؤلفه ها، دیدگاه زنان و مردان از چالش ها متفاوت بوده است و بیشترین درصد همبستگی )555/0 (r = میان مؤلفه ی تحولات رفتاری و سبک زندگی و محدودیت های اشتغال در سطح اطمینان۹۵% است. لذا پیشنهاد می شود با برنامه ریزی جهت رفع چالش های مهم در شهر و ایجاد نهادی برای سازمان دهی جریان های مهاجرتی از این چالش ها کاست.

در سال های اخیر، دولت به منظور توسعه سکونتگاه های روستایی در اقصی نقاط کشور، اقدامات متعددی را در قالب طرح های هادی و نوسازی- بهسازی اجرا کرده است. در این راستا هدف تحقیق حاضر، ارزیابی کیفیت اقدامات دولت در قالب طرح های توسعه مساکن روستاهای دهستان دولت آباد در شهرستان جیرفت بوده است. این تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی است که در آن برای بررسی سوابق و تبیین مسأله از روش اسنادی و برای جمع آوری اطلاعات مرتبط با اقدامات دولت در روستاهای مورد مطالعه، از روش پیمایشی استفاده شده است. در این راستا، با توجه به تعداد خانوارهای ساکن در روستاهای دارای طرح هادی یا طرح نوسازی- بهسازی و استفاده از فرمول کوکران، تعداد 345 خانوار به عنوان حجم نمونه محاسبه شد. انتخاب خانوارهای نمونه به منظور تکمیل پرسشنامه های تحقیق با روش تصادفی ساده صورت گرفته است. آزمون روایی ابزار تحقیق از طریق «روایی محتوایی» و بررسی پایایی آن نیز با استفاده از روش «آلفای کرونباخ» بوده است. تجزیه وتحلیل داده ها با روش های آمار توصیفی، استنباطی و مدل تلفیقی AHP-Vikorو با کمک نرم افزارهای Expert Choice، SPSSو ArcGIS انجام شده است. براساس نتایج پژوهش، سطح اقدامات اجرایی دولت در طرح های نوسازی- بهسازی قوی تر از طرح های هادی است. از طرف دیگر، مقایسه سطح اقدامات عملیاتی- اجرایی با اقدامات کنترلی- نظارتی نیز، برتری اقدامات عملیاتی- اجرایی را نسبت به اقدامات کنترلی- نظارتی نشان می دهد. همچنین براساس مدل مورد استفاده، وضعیت اقدامات دولت در 7/22 درصد از روستاهای موردمطالعه در سطح نسبتاً ضعیفی ارزیابی شده است. نتایجِ دیگر پژوهشمؤید آن است که در روستاهای مورد مطالعه،جنبه های کیفی ساخت مسکن (مثل تناسب ساخت وسازها با شرایط محیطی روستا، توجه به هویت بومی و زیبایی بصری آن ها)، عمدتاً قربانی توسعه کمّی آن ها شده است که رفع اشکالات موجود در اقدامات آتی، مستلزم اتخاذ تصمیمات اساسی و تغییر رویکردها در نهادهای اجرایی ذی ربط خواهد بود.