جلال مساوات

یادآوری: در شماره های (1 و 2 از دورة هفتم نشریه اطلاع رسانی)، مفهوم اطلاع را در پنج مبحث مورد بررسی قرار دادیم. اینک به بررسی قسمتی از مبحث ششم: مفهوم اطلاع در علوم و مهندسی ارتباطات می پردازیم. بقیه مطلب از مبحث 6 را در شمارة بعد ملاحظه خواهید کرد.

در شماره قبل پس از بیان مقدمات لازم، فرایند انتقال پیام را در اشکال ساده آن بررسی کردیم و عوامل یا واحدهای این فرآیند را توضیح دادیم و دربارة بعضی مفاهیم اطلاع که بر اساس این عوامل تشکیل یافته است (مفهوم کلی اطلاع، اطلاع برابر دانایی است، و مفهوم روانشناختی اطلاع) بحث کردیم. در این شماره، نخست یکی دیگر از مفاهیم اطلاع در فرآیند انتقال پیام را مورد بررسی قرار می‌دهیم. آنگاه گفتگو دربارة مفاهیم مربوط به فرآیند انتقال پیام را پایان داده و به بررسی مفهوم دیگری خارج از این فرآیند (اطلاع توانایی انتخاب است) می پردازیم.

در دوره هایی از انتشار مجله چکیده در زمینة علوم اجتماعی که مسئولیت آن بعهدة نگارنده بود، ضمن بحث و گفتگو با همکاران چکیده نویس، همچنین طی تدریس چکیده نویسی در دوره های آشنایی با فعالیتهای اطلاع رسانی در مرکر اسناد و مدارک علمی و دیگر مراکز و سازمانها، گاه دیده می شد که بعضی موارد در ذهن همکاران یا شرکت کنندگان در کلاسها، ابهامها و اشکالهایی وجود دارد. در اینجا می خواهیم این ابهامها و اشکالها را مورد بررسی قرار دهیم و دربارة مسائل مربوط به آنها گفتگو کنیم

مفاهیمی که دانشمندان رشته های مختلف علمی، متخصصان دانش اطلاع رسانی، متفکران و فیلسوفان برای اطلاع قائل شده اند زیاد و گوناگون است. گرنوت ورزیگ متخصص برجستة دانش اطلاع رسانی و استاد فعلی دانشگاه آزاد برلین (برلین غربی) در این مورد به طنز می گوید: به تعداد متخصصانی که در زمینة اطلاع به بحث پرداخته و راجع به آن اظهار نظر کرده اند مفهوم اطلاع وجود دارد. باید دید که اینهمه اختلاف نظر دربارة مفهوم اطلاع ناشی از چیست. مهمترین علل این امر را می توان به اختصار، بصورت زیر توضیح داد:

در سال 1908 میلادی آرشیو اقتصاد جهانی هامبورگ توسط دولت آلمان تاسیس شد. کار این آرشیو عبارت بود از تهیه بریده جراید از روزنامه ها و مجلات تخصصی اقتصاد در سطح جهانی و ذخیره  بازیابی آنها. پس از جنگ جهانی اول، آرشیو توسعه یافت. ابتدا، کتابخانه به آن ضمیمه شد و در فاصله ای اندک، بخشها و مراکز دیگر تشکیل شد و به آن پیوست و از مجموع آنها موسسه بزرگی تاسیس یافت که ساخت آن تا امروز، کم و بیش همانست که بود. موسسه، نام هسته اصلی خود (HWWA) را حفظ کرد و تاکنون نیز همچنان آن را حفظ کرده است.