فرد هالیدی

این مقاله در پی آن است که نشان دهد تاریخ ایران معاصر را نمی توان بدون پرداختن به نقش و تأثیر جنبش چپ فهم کرد. به زعم نگارنده این مقاله، چپ ایرانی در سه زمینه ملی، منطقه ای و بین المللی شکل گرفته و دگرگون شده است. در زمینه ملی، چپ ایرانی در چهار دوره مختلف عصر مشروطه، سال های پس از جنگ جهانی اول، دوره بین سقوط رضاشاه تا کودتای ۲۸ مرداد و سال های پیش از و در پی انقلاب اسلامی بر مخالفان و هواداران خود تأثیرگذار بود. در زمینه منطقه ای، تاریخ چپ ایران به تاریخ جنبش سوسیالیستی روسیه و جنبش های چپ خاورمیانه و آسیا پیوند خورده است. سرانجام، زمینه بین المللی چپ ایرانی نیز ترکیبی از موقعیت ژئواستراتژیک مجاورت با مرزهای شوروی و سرسپردگی ایدئولوژیک به الگوهای خارجی بود. در هر یک از این زمینه ها عواملی وجود داشت که در پیوند با عواملی نظیر تکرار تحلیل های بین المللی زمانه بدون تأمل یا درگیری انتقادی با جامعه، جزم اندیشی و فرقه گرایی و دنباله روی از مارکسیسم ارتدوکس شوروی موجب شکست نهایی چپ ایرانی شد.