سیدجمال الدین طبیبی

نظام سلامت ایران در محیط با تغییرات سریع اجتماعى اقتصادى و فنى با مشکلات و چالش هاى گوناگون در مقوله هاى مرتبط با عدالت، کیفیت، مناسبت و اثربخشى مواجه است . در این زمینه در تمرکز زدایى یکی از دلایل عمده نا کارامدى مى باشد. در دهه هاى گذشته، به شکل گسترده اى در دنیا به ویژه در کشورهاى در حال توسعه به کار گرفته شده است .این پژوهش با مطالعه تطبیقى مکانیزم هاى بکار رفته در ده کشورمنتخب الگوى مناسبى را براى تمرکززدایى در کارکرد تدارک خدمات نظام سلامت ایران ارایه مى نماید. روش بررسی: در این پژوهش تطبیقى با بررسی مکانیزم هاى به کار گرفته شده در کشورهاى انگلستان، تایلند، ترکیه، زامبیا، سوئد، شیلى، غنا، فرانسه، فیلیپین و مکزیک الگویى براى ایران طراحى شد که به روش دلفى در اختیار تعدادى از وزراى بهداشت، معاونین و مشاورین آن ها، روساى دانشگاه ها و معاونین با حداقل 4 سال سابقه کار و متخصصین و اعضاى هیات علمى رشته مدیریت خدمات بهداشتى و درمانى و دیگر مطلعین و دست اندرکاران قرار داده شد. یافته ها: درکشورهاى مورد مطالعه تصمیم گیرى ارایه خدمات سلامت تا حد زیادى به واحدهاى محیطى منتقل شده است و با مکانیزم هاى کم و بیش مشابه نسبت به انجام تمرکز زدایى اقدام کرده اند. نتایج حاصل از نظر سنجى تخصصى الگوى پیشنهادى در برگیرنده مکانیزم هاى رایج به کار گرفته شده در غالب کشورها و با توجه به شرایط فعلى نظام سلامت ایران بیانگر موافقت صاحب نظران با الگو بود. آزمون آمارى مقایسه یک نسبت با نسبت جامعه معیار، معنى دار بودن نتایج را در کل محرز نمود (P<0./001). نتیجه گیری: بر اساس یافته هاى پژوهش و شرایط فعلى نظام سلامت ایران، مکانیزم هاى زیر براى تمرکز زدایى در کارکرد تدارک خدمات کشورمان مناسب مى باشند؛ واگذارى ارائه خدمات سلامت به دانشگاه هاى علوم پزشکى، توسعه انجمن‎هاى علمى و حرفه‎اى در سطح استان، واگذارى طراحى و اجراى برنامه‎هاى خاص منطقه‎اى، واگذارى توسعه (انسانى، تجهیزاتى، فضاى فیزیکى) دانشگاه ها به دانشگاه هاى مربوطه، واگذارى خدمات رفاهى و اجتماعى گروه هاى خاص مثل سالمندان، معلولین، کودکان بى سرپرست و معتادین نیازمند به وزارت رفاه یا شهردارى ها، تلفیق بخش هاى خصوصى و دولتى در ارائه خدمات. "

ارزشیابی خدمات بیمارستانی و مراقبت های بهداشتی و درمانی به دلیل ماهیت پیچیده، تنوَع فعَالیَت های آن و تداخل با مسائل گوناگون ، امری ست دشوار، خطیر و چند بعدی. برای ارزشیابی بدون سوگیری بیمارستان ها بایستی مسائل متعدد را درنظر گرفت. هدف پژوهش حاضر،تعیین رابطه ى بین مالکیَت بیمارستان با امتیاز ارزشیابی عملکرد اورژانس، با توجه به شاخص های نیروی انسانی، ارزش های اخلاقی، مسایل ساختاری، تجهیزات پزشکی، تجهیزات غیرپزشکی و شاخص کیفی بود. روش بررسى : این یک پژوهش توصیفی - مقطعی؛ و کاربردی ست. جامعه ى پژوهش شامل 51 بیمارستان عمومی دولتی و خصوصی تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی ایران است. داده های مورد نیاز با مراجعه به مستندات، صورتجلسات موجود در مرکز اعتباربخشی و ارزشیابی معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی ایران؛ و مرکز اعتبار بخشى و ارزشیابى مراکز درمانى وزارت بهداشت در سال 1386 ، با استفاده از فرم جمع آوری اطلاعات، گرد آورى شد. داده ها توسط نرم افزار SPSS و با استفاده از آزمون t مستقل مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها: بین نوع مالکیَت بیمارستان با امتیاز تخصیص یافته به نیروى انسانى اورژانس، ارزش های اخلاقی، تجهیزات پزشکی، دارویی ومصرفی، تجهیزات غیرپزشکی، شاخص کیفی در بیمارستان هاى عمومى دانشگاه علوم پزشکى ایران رابطه معنی داری مشاهده نشد. بین نوع مالکیَت بیمارستان با امتیاز تخصیص یافته به مسائل ساختارى اورژانس در بیمارستان هاى عمومى رابطه دیده شد. (028/0 (Pvalue= نتیجه گیری: نحوه امتیازدهی در ارزشیابی بیمارستان ها در سال 1386 بین بخش خصوصی و دولتی تفاوتی نداشته است. نبود تفاوت بین بخش دولتی و خصوصی می تواند نشان دهنده ى ارزشیابی بدون سوگیری و جهت گیری کارشناسان اداره ارزشیابی و رعایت محورهای علمی در ارزشیابی بیمارستان ها باشد. "

با گذشت بیش از دو سال از اجراى راهبرد کاهش تصدى در خدمات پشتیبانى بیمارستانهاى تابعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکى، سنجش میزان دستیابى به اهداف این راهبرد و ارزیابى عملکرد آن ضرورى به نظر مى رسید. هدف از این مطالعه ارزیابی استقرار راهبرد مذکور و نتایج حاصل از آن می باشد. روش بررسی: پژوهش حاضر، مطالعه اى توصیفى، مقطعى و کاربردى بوده که به ارزیابى راهبرد کاهش تصدى در خدمات پشتیبانى بر روى سه فعالیت تغذیه، نظافت، لاندرى در بیمارستان هاى مجرى این راهبرد (یک بیمارستان از هر دانشگاه علوم پزشکی) در طى سالهاى 85-1383 پرداخته است. یافته ها: در طى سالهاى 85-1383 به صورت میانگین، 29/86 درصد از خدمات تغذیه‏، نظافت و رختشوی خانه بیمارستانهاى مورد مطالعه واگذار و براى واگذارى این خدمات 89/62 درصد مناقصه برگزار گردیده است. واگذارى فعالیتهاى مورد مطالعه بطور میانگین به میزان 05/94 درصد از طریق انعقاد قراردادهاى حجمى و میزان مشارکت پیمانکار در تامین مواد مصرفى، تجهیزات و تعمیر آن در این واگذارى ها 51/46 درصد بوده است. متوسط میزان رضایتمندى حاصل از خدمات واگذار شده نیز در طى این سالها 89/76 درصد و پرداخت به پیمانکاران بر اساس وارسی نامه های نظارتى نیز به طور میانگین 71/78 درصد بوده است. متوسط بهاى هر وعده غذا در این سالها 5341 ریال، بهاى نظافت هر مترمربع 12078 ریال و بهاى شستشوى هر کیلوگرم لباس یا ملحفه 2959 ریال بوده و رشد بهاى واحد خدمات در بعضى از خدمات و در بعضى از سالها با نرخ افزایش قیمت محاسبه شده، مغایرت داشته است. میان وضعیت برگزارى مناقصات و میزان رضایتمندى و پرداخت بر مبناى وارسی نامه های نظارتى و میزان رضایتمندى نیز همبستگی معنادار وجودندارد. ولى نتایج مطالعه، وجود همبستگى نسبى میان مبلغ قرارداد ماهیانه و نیروى انسانى شاغل در قرارداد و نیروى انسانى شاغل و حجم کار ماهیانه را نشان داد. همچنین میان بهاى واحد خدمات و میزان رضایت مندى همبستگى وجود نداشته است. همچنین رابطه معنادار میان نحوه تامین مواد مصرفى، تجهیزات و تعمیر آن و میزان رضایت مندى وجودنداشت. نتیجه گیری: به نظر مى رسد که واگذارى خدمات مى تواند به ارتقاء کارآیى بیمارستان و افزایش رضایت بیماران و کارکنان منتهى گردد. "