فخری زنگی آبادی

محمدابراهیم باستانی پاریزی (1393-1304) از معدود پژوهشگرانی است که در عرصه مطالعات تاریخی از سبک ویژه و منحصربه فردی برخوردار است؛ در این سبک، اتکا به دانش های کمکی تاریخ وجه بارز و برجسته ای دارد. او با اینکه شأن استقلالی تاریخ را به مثابه یک دیسیپلین و رشته علمی پذیرفته و سال ها در این عرصه به تدریس و پژوهش اهتمام ورزیده است، سر نیازمندی تاریخ به دانش های کمکی را در چه می داند و غفلت از آن ها را موجب پدیدآمدن کدام نقیصه می شمارد. یافته های این پژوهش که مبتنی بر روش کیفی و رویکرد توصیفی تحلیلی است، نشان می دهد که باستانی پاریزی از آنجا که تاریخ را دانشی مصرف کننده می داند، بر این باور است که این شاخه از معرفت، با استفاده از یافته های دانش های کمکی، مانندِ جغرافیا و باستان شناسی، می تواند بر زوایا و خبایای گذشته پرتوافشانی کند و آن ها را به عرصه شناخت، توصیف و تبیین بهتر بکشاند و غفلت از این دانش ها، در حکم محرومیت از داده ها و یافته هایی است که می تواند امکان های یادشده را برای تاریخ پژوه فراهم کند.

سلجوقیان خاندانی ترک تبار و طایفه ای از ترکان غُز بودند که از ماوراء النهر به ایران مهاجرت کردند. از تدابیری که آنان برای حفظ موقعیت خود به کار گرفتند، برقراری پیوندهای خانوادگی بود. ازدواج های سیاسی سلجوقیان که با اغراض سیاسی مختلفی صورت می گرفت، آثار و پیامدهای سیاسی برای آنان به همراه داشت و سلجوقیان بدون در نظرگرفتن این که این ازدواج ها در آینده آثار سوئی بر جای خواهد گذاشت، امید داشتند با این پیوندهای مصلحتی، بهتر بتوانند نفوذ خود را در منطقه اعمال کنند. هرچند در حکومت سلجوقیان از این ازدواج های سیاسی می توان به دو شکل درون خاندانی و برون خاندانی نام برد، اما شکل برون خاندانی بسیار تأثیرگذارتر بود. این پژوهش می کوشد با روش توصیفی تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد که ازدواج های سیاسی سلجوقیان چه آثار و پیامدهایی برای آنان به همراه داشت؟ نتایج بررسی نشان می دهد، دستاوردهای این ازدواج ها در بیشتر موارد به شکل انتقال قدرت، مشروعیت بخشی و قدرت معنوی برای سلجوقیان، ثبات امنیت در مرزها، رفع دشمنی، تثبیت قدرت، به دست آوردن متحد و در نهایت حفظ حکومت سلجوقیان بوده است.