محمد برفی

این پژوهش، موضوع را از دو بعد اجتماعی و فقهی مورد بررسی قرار داده است. در بعد اجتماعی به بررسی دیدگاه های موجود درباره زمینه های اعتیاد و در بعد فقهی نیز به بررسی آرای فقهی فقهای اهل تسنن و تشیع پیرامون سه ماده افیون ، حشیش و تنباکو پرداخته و زمینه های اثر گذاری و اثر پذیری آرا را تبیین کرده است .به تعبیری، در پژوهش حاضر به این سؤال پاسخ گفته شده است که آرای فقهی چه تاثیری در حل مسایل اجتماعی دارند و مسایل اجتماعی نیز چه تاثیری بر آرای فقهی دارند؟ در این پژوهش، از روش اسنادی استفاده شده است. به این معنا که برای اثبات مطالب مورد بحث، از طریق مطالعات اسنادی اقدام به استخراج متون علمی، تاریخی و فقهی شده است. به طور کل، پژوهش حاضر شناخت انسان را در زمینه تاریخچه سه گانه مواد (افیون، حشیش و تنباکو )، عوارض آنها، علل اعتیاد و احکام فقهی درباره هر یک از آنها (در گذر زمان)، از دید فقهای مذاهب اسلامی بالا میبرد. از لحاظ فلسفه اجتماعی نیز این اندیشه را پرورش می دهد که بین اندیشه و محیط رابطه ای دیالکتیک وجود دارد و ضرورت تغییر در اندیشه های فقهی را الزام آور می نماید . از حیث کاربردی نیز ضمن اینکه راه حل هایی برای پیشگیری از اعتیاد ارائه می دهد، جسارت آزاد اندیشی را در قلم و فقهات به عنوان یک ضرورت مطرح می کند.