امیر باستانی

دستگاه عدالت کیفری همه روزه با جرایمی مواجه است که نمی تواند هیچ رد و نشانی از مرتکبین آنها بیابد. در دهه گذشته پزشکی قانونی ژنتیک توانسته است با استفاده از روش تحلیل داده های ژنتیکی از یافته های برجای مانده در صحنه جرم، امکان شناسایی بهتر و رسیدگی مطمئن تری را به دست آورد. اما از طرف دیگر جمع آوری و استفاده ناروا از داده ها ممکن است اصول اخلاقی و حقوقی رضایت آگاهانه، احترام به حریم خصوصی فردی و اصل رازداری را خدشه دار سازد.قوانین برخی از کشورها استفاده بدون رضایت آگاهانه از داده ها را به تصویب رسانده اند. برخی انجام این کار را در زمینه تحقیقات جنایی صراحتا غیر قانونی اعلام کرده اند. برخی از کشورها نظیر ایران نیز صراحتی در این باره ندارند.روش کار: با توجه به اهمیت موضوع، با مطالعه کتب و نیز برخی مقالات مرتبط معتبر از سال 1998 به بعد با جستجوی واژه های مرتبط و مشورت با صاحب نظران این نوشتار تهیه شده است.نتیجه گیری: اگرچه هدف نهایی جمع آوری داده های ژنتیکی ارتقا دادرسی است، ولی امکان بروز عواقب منفی یا ناخواسته، منتفی نیست. این امر ممکن است به نقض آزادی فرد و حریم خصوصی یا اعمال تبعیض اجتماعی منجر شود. مطابق اصول اخلاقی و حقوقی استفاده از این گونه داده ها باید با رضایت آگاهانه پژوهش شونده انجام شود و در امر پژوهش بر این داده ها نمی توان به تجسس های ناروا دست زد. از سوی دیگر شاید بتوان گفت، اخذ رضایت آگاهانه از متهمان و مجرمان با توجه به شرایط ارتکاب جرم آنها غیرضروری و بعضا غیرممکن است. اما در این راه نمی توان به افراط گری دست زد و ضروری است اصولی در این رابطه وضع شود.