مجید مرادی رودپشتی

فقیه لبنانی معاصر، محمدمهدی شمس الدین تحت تأثیر نظریه دولت مشروطه فقیه ایرانی، میرزا محمدحسین نایینی، نظریه ای سیاسی وضع کرد که به نظریه «ولایت امت بر خویش» مشهور است. او با استفاده از مجموعه ای از مبانی فقهی و کلامی می کوشد اثبات کند ولایت سیاسی در دوره غیبت، حق انحصاری «امت» است و فقیه تنها ازآن رو که عضوی از امت است، حق مشارکت دارد و دارای حق ویژه ای نیست. او از قاعده عدم الولایه، اصل ولایت انسان بر خویش، ولایت امت در منطقه فراغ، عرفی بودن و نامقدس بودن موضوع قدرت و دولت، تعطیل مبانی کلامی نظریه های قدیم دولت و اعتبار شورا به عنوان مبنای نظام سیاسی ولایت امت استفاده می کند. این مقاله به بازخوانی مبانی نظریه ولایت امت و نقد آن می پردازد و به این نتیجه می رسد که این نظریه نتوانسته است بنیان نظری استواری برای ولایت امت فراهم کند و از حدود ولایت فقیه انتخابی فراتر نرفته است

اگر جنبش و تحول آفرینی را از ویژگی های روحیه انقلابی بدانیم و انقلاب را به معنای دگرگونی برای پی افکندن نظمی نو بدانیم، بی تردید امام موسی صدر و علامه فضل ا... از چهره های شاخص حوزه بوده اند که نماد انقلابی گری به شمار می آیند؛ چراکه تلاشی انقلابی را برای واردکردن شیعیان به جهان رقم زده اند. این دو عالم دینی، دین را به پیشران حرکتی تبدیل کردند که در دو جنبش انقلابی امل و حزب ا... به بار نشست. همان گونه که امام صدر انقلابی اجتماعی را در درون طایفه شیعه رقم زد و در تأسیس جنبش امل نقشی یگانه داشت، فضل ا... هم با به راه انداختن جریانی سیاسی در تأسیس جنبش حزب ا... نقش بسیار مهمی داشت. صدر با تأسیس جنبش امل و مجلس اعلای شیعه لبنان، شیعه را در کنار اهل سنت به یکی از مؤلفه های اصلی جامعه لبنان تبدیل کرد و فضل ا... با زمینه آفرینی فکری برای جنبش انقلابی حزب ا... کوشید کیان شیعه را از مرحله انقلاب اجتماعی به انقلاب سیاسی منتقل کند. آنچه این مرحله گذار را تسریع کرد، بلکه به گونه ای آن را پدید آورد، انقلاب اسلامی ایران بود که فضل ا... از آن به «زُلزِلَتِ الاَرضُ زُلزالَهَا» یاد می کند.