اصغر شکرگزار

مقدمه: در دنیای مدرن امروز که مردم در پیچ و خم خیابان ها و پل های گسترده و عظیم گم می شوند و در تو در توی لایه های شهر های آهنی و سرد و بی روح زندگی سخت را پشت سر می گذارند در برخی از شهر ها مناطقی از ساختار های قدیمی وجود دارد که گام برداشتن در این مناطق آرامش و کند بودن روند گذر زمان را به همراه دارد.هدف پژوهش: کاربست بازآفرینی پایدار شهری در بافت تاریخی محله پیغمبریه شهر قزوینروش شناسی تحقیق: تحقیق حاضر ترکیبی از روش های کمی و کیفی است و جنبه های کاربردی نیز دارد. در روش کمی، بررسی شاخص های مسکن به منظور شناخت وضع موجود مسکن در بافت تاریخی است. روش کیفی با تکنیک مصاحبه عمیق می باشد. تشکیل پنل 15 نفره متخصصین به منظور کاربست بازآفرینی پایدار شهری در بافت تاریخی شهر قزوین.قلمروجغرافیایی پژوهش: محدوده مورد مطالعه، بافت تاریخی شهر قزوین محله پیغمبریه ، پهنه بازار و بافت مسکونی هم جوار آن را در برمی گیرد. این محله از شمال به خیابان امام خمینی، از شرق به خیابان پیغمبریه، از طرف جنوب به انصاری و از طرف غرب به مولوی محدود می گردد. یافته ها و بحث: در مرحله بررسی شاخص های مسکن در بافت تاریخی شهر قزوین محله پیغمبریه می توان تحلیل نمود: مسکن این بافت نیاز به بهسازی لرزه ای به منظور استحکام، توانمندسازی اقتصادی، هویت بخشی از طریق احیای گونه های مسکن تاریخی بافت دارد. مرحله دوم به موجب کاربست بازآفرینی پایدار شهری با روش مصاحبه عمیق از متخصصین مهترین ابعاد بازآفرینی در بافت تاریخی شهر قزوین محله پیغمبریه جمع بندی گردید.نتایج: نتیجه اصلی این پژوهش " کاربست مکانیزم های نهادی برای حرکت به سمت کاربست مدیریت یکپارچه بافت در گام نخست سپس استقرار بازآفرینی پایدار شهری در این بافت می باشد

هدف پژوهش حاضر ابتدا بررسی وضعیت موجود پیاده راه بخش مرکزی شهر رشت براساس چهار معیار (دسترسی، آسایش و راحتی، تصویرپذیری وکاربری و فعالیت ها) و سپس ارزیابی تأثیر هر یک از این معیارها بر مطلوبیت این پیاده راه برای گردشگران بوده است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی، و شیوه گردآوری اطلاعات اسنادی و پیمایشی است. جامعه آماری، گردشگرانی هستند که به صورت پیاده از محدوده مرکزی شهر رشت بازدید کرده اند. حجم نمونه براساس فرمول کوکران 322 نفر بوده است. از آزمون تی تک نمونه ای و رگرسیون چندگانه برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داده است درمجموع از بین چهار شاخص مهم و اثرگذار بر مطلوبیت پیاده راه محدوده مرکزی شهر رشت بر اساس نظر گردشگران، شاخص های تصویرپذیری، آسایش و راحتی و شاخص وجود کاربری ها و فعالیت های خاص گردشگری وضع مناسبی دارند (بالاتر از میانگین متوسط). همچنین نتایج مدل رگرسیونی حاکی از تأثیرگذاری مثبت شاخص های چهارگانه تحقیق بر مطلوبیت پیاده راه موردمطالعه است که از این میان، شاخص تصویرپذیری بیشترین تاثیر را بر مطلوبیت پیاده راه برای گردشگران داشته است و بعد از آن، به ترتیب شاخص های دسترسی، وجود کاربری های خاص گردشگری و سپس شاخص آسایش و راحتی قرار دارند.

مسکن یکی از مهمترین سرمایه گذاریهای مردم ایران است یکی از نتایج این امردر ارتباط با مردم فقیر، شکل گیری بافتهایی خودرو در شهرهاست که هرچند به ظاهر مکانی را برای افراد فراهم می کند، اما در مقایسه با بخشهای برتامه ریزی شده، از وضعیت چندان مطلوبی برخوردار نیستند. از این رو در این پژوهش سعی شده است تا با روش توصیفی- تحلیلی و با مطالعات اسنادی و میدانی، با بهره گیری از پرسشنامه و فرم برداشت، دو بافت متفاوت برنامه ریزی شده و خودرو موجود در شهر نسیم شهر به عنوان یکی از شهرهای استان تهران از نظر دسترسی به خدمات موجود و همچنین رابطه بین متغیرهای نحوه تصرف، دوام ، قدمت و زیربنای واحدهای مسکونی بررسی شود. برای بررسی وضعیت مناطق مورد مطالعه در ارتباط با خدمات شهری از استانداردهای خدمات شهری و شعاع عملکردی هریک از خدمات مورد بررسی، استفاده شده است. همچنین از آزمون همبستگی اسپیرمن برای بررسی همبستگی میان متغیرهای مورد مطالعه در نرم افزار spss استفاده شده است. بررسیها نشان داده است که جمع امتیاز بافت خودرو در زمینه خدمات موجود برابر با 5/3 و بافت برنامه ریزی شده در این زمینه برابر 4 بوده است و از این نظر برتری چندانی در این زمینه برای بافت برنامه ریزی شده متصور نیست. براساس آزمون اسپیرمن بین همه متغیرهای مورد مطالعه رابطه معنی داری وجود دارد، اما فقط رابطه بین نحوه تصرف با دوام و قدمت با زیربنا در سطح نسبتا بالایی می باشد و رابطه بین سایر متغیرها در سطح پایینی قرار دارد.

تحلیل پایداری و وضعیت شاخصه ای پایداری در سطح محله های شهری به عنوان رهیافتی جهت دستیابی به  توسعه پایدار شهری همواره یکی از اهداف مدیران شهری بوده است. بر این اساس هدف از این پژوهش  بررسی وضعیت توسعه پایدار محله ای  در سطح محلات شهر خرم آباد و به طور کلی شناخت وضعیت  متفاوت بین محلات  و نشان دادن سطوح  مختلف محلات از نظر شاخصهای توسعه پایدار محله ای بوده است. با توجه به نتایج حاصل از آزمون آنوا، در همه ی شاخص های توسعه ی پایدار محله ای (شاخص اجتماعی فرهنگی، اقتصادی، زیست محیطی، کالبدی)،بین محلات مورد بررسی از نظر تفاوت میانگین ها اختلافات معنادار است به عبارت دیگر در سطح معناداری آزمون فیشر برای هرچهار شاخص  برابر با 0/000 می باشد  و در سطح اطمینان 0/95 درصد کوچکتر از0/05 است بنابراین تفاوت معنی داری از نظر میانگین بین گروه ها وجود دارد  و همه محلات از نظر این شاخص ها در وضعیت  متفاوتی قرار دارد. همچنین به منظور پاسخگویی به سوال پژوهش وجهت تعیین سطوح همگن توسعه پایدار محله ای و رتبه بندی محلات از نظر سطح برخورداری از شاخصهای توسعه ی پایدار محله ای از نتایج تحلیل خوشه ای و آزمون توکی استفاده شده است.بر اساس نتایج حاصل از آن محله شیرخوارگاه دارای توسعه پایدار محله ای بالا در سطح 3 (پایدار)، محله ه ای ساحلی خواجوی، تفکیکی دلفان، شهدا، فازیک، علوی دارای توسعه پایدار محله ای  متوسط در سطح 2(نیمه پایدار)، محله کرگانه، اسپستان شرقی و گل سفید دارای توسعه پایدار محله ای پایین در سطح  1 (ناپایدار) در محدوده مورد مطالعه می باشند.

تحلیل صحیح از وضعیت بازار مسکن و شناخت درست از عوامل تأثیرگذار بر مسکن خصوصاً از جهت قیمت آن و نیز میزان تأثیرگذاری هریک از آن ها، می تواند برنامه ریزان و مسئولان امر را در تحلیل و پیش بینی درست وضعیت آینده کمک و متناسب با آن راه حل های مناسب را ارائه کند. این پژوهش با هدف بررسی عوامل مؤثر بر قیمت مسکن در شهر رشت طی سال های 94-1384 انجام شده است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است، اطلاعات به دو شیوه ی اسنادی و پیمایشی جمع آوری شده است. از آزمون های تی و فریدمن در تحلیل یافته ها استفاده شده است. با توجه به نتایج آزمون تی، عوامل تعداد ساختمان های تکمیل شده و پایگاه اقتصادی-اجتماعی دارای تأثیرگذاری زیادی بر قیمت مسکن هستند. عوامل قیمت زمین، تورم، عوارض شهرداری، قیمت خدمات ساختمانی، موقعیت جغرافیایی، درآمد، داشتن سند و وسعت قطعات املاک تأثیرگذاری کمی بر قیمت مسکن دارند و عامل دسترسی به خدمات تأثیرگذاری متوسط دارد. همچنین بر طبق آزمون فریدمن عوامل مؤثر بر قیمت مسکن در شهر رشت که بالاترین رتبه را دارند به ترتیب عوامل پایگاه اقتصادی-اجتماعی (۹.۷۷)، تعداد ساختمان های تکمیل شده (۹.۷۶) و دسترسی به خدمات شهری (۹.۳۶)، بوده است. دیگر یافته ها حاکی از این بوده است که مناطق یک و سه شهر رشت از لحاظ قیمت مسکن بیشترین نوسانات را در طی سال های 94-1384 داشته اند.

در سال های اخیر، بروز بحران های مختلف در ابعاد زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی، کالبدی شهرها و... که ناشی از فقدان برنامه ریزی مناسب در سطح محلی است، سبب تنزل کیفیت محله ها، نواحی و مناطق شهری شده است. با استفاده از اصول سکونت پایدار، در فرآیند برنامه ریزی شهری و بهره مندی از ظرفیت های سکونتی، می توان به منظور ارتقا کیفیت محیط بهره جست. نخسین گام برای دستیابی به این منظور، ارزیابی میزان پایداری سکونتگاه های شهری در سطح محلی و منطقه ای است. در این پژوهش هدف سنجش کیفیت محیط سکونت شهری در مناطق شهری ارومیه می باشد. این هدف با توجه به رویکرد رضایتمندی مبتنی بر دیدگاه تجربی شکل گرفته است. جهت رسیدن به اهداف مورد نظر، ضمن بررسی و مطالعه پیشینه و ادبیات تحقیق، ابعاد و گویه های کیفیت محیط سکونت شهری انتخاب شده اند. سپس، با توجه به تعداد خانوار (223402) از طریق فرمول کوکران حجم نمونه با خطای 5 درصد 383 نفر برآورد و متناسب با تعداد خانوار در سطح مناطق توزیع شد. برای تجزیه و تحلیل توصیفی و استنباطی اطلاعات حاصل از پرسشنامه از آزمون های آماری (T تک نمونه ای، کروسکال والیس و نمودارها) در محیط SPSS استفاده گردیده است. نتایج تحقیق نشان داد که بعد محیطی به عنوان شاخص منفی با میانگین 87/2وضعیت نامناسبی دارد. بعد اجتماعی – فرهنگی با مقدار 88/2تقریبا از وضعیت خوبی برخوردار است. مقدار بعد اقتصادی 68/2، بعد کالبدی59/2 و بعد مدیریتی 51/2 که نتایج گویای پایین بودن رضایتمندی شهروندان از کیفیت سکونتی می باشد. طبق تکنیک کروسکال والیس منطقه4 رتبه اول، منطقه 3 رتبه دوم، منطقه 1 رتبه سوم، منطقه 2 رتبه چهارم و منطقه 5 رتبه پنج را از لحاظ رضایتمندی از کیفیت سکونت شهری به خود اختصاص داده اند. در نهایت جهت رفع مشکلات و افزایش رضایتمندی و رفاه شهروندان گویه های ابعاد 5 گانه براساس نمره بدست آمده اولویت بندی شده اند. قابل ذکر است براساس دیدگاه تجربی نتایج به دست آمده از پژوهش حاضر با مطالعات پیشین مطابقت دارد.

زندگی در محیط های شهریِ رضایت بخش یکی از مؤلفه های مهم و تأثیرگذار بر بهزیستی شهروندان محسوب می شود. برای دستیابی به این هدف، برنامه ریزان و طراحان و سیاست گذاران نیازمند شناسایی ساختارهایی هستند که احساس رضایت شهروندان از محیط سکونتی شان را فراهم کنند. بنابراین پژوهش حاضر بر شاخص های رضایتمندی شهروندان از کیفیت محیط سکونتی متمرکز شده است. هدف اصلی این تحقیق بررسی تطبیقی وضعیت کیفیت محیط سکونتی در دو محله بلوار خرمشهر و ضیابری به عنوان دو محله متوسط در شهر رشت از دید ساکنان این محلات است که با استفاده از رویکرد رضایتمندی سکونتی در قالب تکمیل پرسش نامه میدانی انجام گرفت. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و روش های آماری همچون تحلیل رگرسیونی چند متغیره سلسله مراتبی (HMR)، آزمون T تک نمونه ای و هم بستگی اسپیرمن تحلیل شده و پایایی آن با آلفای کرونباخ سنجیده شد. بر اساس نتایج حاصل، در محله بلوار خرمشهر، شاخص های اجتماعی محیط و کیفیت واحد مسکونی در سطح مطلوب و شاخص های دسترسی، ویژگی های فیزیکی محیط و خدمات عمومی کمتر از سطح متوسط کیفیت قرار گرفته اند و در محله ضیابری، شاخص های دسترسی، ویژگی های اجتماعی محیط، کیفیت واحد مسکونی و خدمات عمومی بیشتر از سطح متوسط کیفیت هستند. فقط شاخص ویژگی های فیزیکی محیط در سطح متوسط کیفیت قرار گرفته است. همچنین در محله بلوار خرمشهر، به ترتیب ویژگی های فیزیکی محیط، ویژگی های اجتماعی محیط، خدمات عمومی، کیفیت واحد مسکونی و دسترسی و در محله ضیابری، به ترتیب ویژگی های اجتماعی محیط، ویژگی های فیزیکی محیط، دسترسی، کیفیت واحد مسکونی و خدمات عمومی ازنظر شهروندان از اهمیت برخوردارند. همین طور نتایج نشان داد که میان رضایت از واحد مسکونی با رضایت از محیط سکونتی در محله بلوار خرمشهر، رابطه مثبت با شدت متوسط و در محله ضیابری، رابطه مثبت با شدت نسبتاً قوی وجود دارد.

رشد جمعیّت شهرهای ایران از اواسط دهه ی 1360 با افزایش چشمگیری نسبت به دهه های قبل مواجه بوده است. از جمله تحولاتی که به دنبال افزایش جمعیّت رخ داد، گسترش اسپرال شهری است که ناشی از بی برنامگی در بهره برداری مناسب از زمین های شهری است. در این راستا جوامع مختلف شهری برای روبه رو شدن با مشکل توسعه ی پراکنده شهری، راه حل های مختلفی در پیش گرفتند. از جمله این راهبردها، تئوری رشد هوشمند به عنوان یک نظریه ی برنامه ریزی شهری، منطقه ای و حمل و نقل است که در آن بر جلوگیری از پراکنده شدن شهر و تخصیص فضا به سایر کاربری ها در بخش فشرده یا مرکز شهر تأکید می کند. هدف مقاله ی حاضر نیز تحلیل راهبرد، اصول و راهکارهای رشد هوشمند شهری با تأکید بر توسعه ی آتی شهر رشت بر اساس مدل تراکم جمعیّتیهلدرن است. نتایج به دست آمده نشان داد که مساحت شهر رشت در فاصله ی سال های 1345- 1385 از 810به 12722 هکتار و جمعیّت از 109491 به 557336 نفر افزایش پیدا کرده است، که نشان از توسعه ی شتاب زده ی شهر طیّ این دوره دارد. همچنین تعداد محله های شهر طیّ همین دوره از 8 محله به 35 محله افزایش یافته است. از میان 100 درصد زمین های اضافه شده به شهر بین سال های 1345- 1369، 57 درصد مربوط به رشد جمعیّت و 43 درصد مربوط به گسترش افقی و در فاصله سال های 1370- 1385، 73 درصد مربوط به جمعیّت و 27 درصد مربوط به گسترش افقی شهر بوده است که نشان دهنده ی کاهش توسعه افقی در فاصله ی این سال ها است. بنابراین بایستی برای کنترل توسعه ی پراکنده ی شهر به توسعه ی فشرده بخش مرکزی شهر، گسترش فرهنگ عمودی سازی شهر و بالاخره فراهم کردن امکانات رفاهی در روستاها برای جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهر تأکید کرد.

روند شتابان شهرنشینی، تغییر شیوه زندگی جمعی،  بالا بودن هزینه احداث مساکن فردی، محدود بودن زمین های شهری و افزایش شدید قیمت آن در کشور نیاز به مسکن را افزایش داده است. این موضوع با توجه به سیاست های توسعه و در پاسخ به نیازها و کمبودهای میلیونی مسکن، منعکس در برنامه های سوم و چهارم توسعه اقتصادی کشور، تمهیداتی نظیر اجرای سیاست های بلند مرتبه سازی و انبوه سازی مسکن را ضرورتی اجتناب ناپذیر می نماید. تحقیق حاضر که به نقش انبوه سازان در توسعه مسکن شهر رشت اشاره دارد، با استفاده از روش مطالعه توصیفی - کاربردی و بکارگیری آمار و ارقام مسکن در سال های مختلف و مقایسه آنها در پی پاسخ گویی به این سوال است که تا چه اندازه سیاست انبوه سازی توانسته در توسعه مسکن شهری کلانشهر رشت موفق باشد؟ لذا با جمع آوری اطلاعات اولیه از جامعه انبوه ساز شهر رشت، به تجزیه و تحلیل سوال های مطرح شده پرداخته شد؛ و جهت بررسی پایایی پرسش نامه از آزمون آلفای کورنباخ استفاده شد. برخی از نتایج و یافته هایی که در این تحقیق بدست آمدند عبارت اند از: بین عوامل مؤثر بر تولید مسکن (زمین، مصالح، نیروی کار، مالیات و عوارض، تسهیلات و ...) و تولید مسکن انبوه در شهر رشت رابطه معکوس وجود دارد. فعالیت ساخت مسکن در سال های اخیر در شهر رشت از روند مناسبی برخوردار نبوده و مرتباً شاهد صعود و نزول بوده و به عبارتی دیگر در چند سال اخیر به لحاظ کاهش میزان ساخت و ساز در کل کشور و اتخاذ سیاست های مسکن حمایتی توسط دولت، فعالیت انبوه سازان مسکن در شهر رشت کم شده است. بین سیاست های حمایتی دولت از انبوه سازان و تولید مسکن (انبوه) در شهر رشت رابطه مستقیمی وجود دارد، یعنی هرچقدر دولت به اشکال مختلف (نظیر پرداخت تسهیلات بانکی، کاهش عوارض شهرداری و مالیات، ثبات در قیمت ها) شرایط را برای ساخت و ساز انبوه سازان مساعدتر نماید، به همان نسبت، ساخت مسکن انبوه نیز افزایش می یابد.