نعیمه رحیمی

سواحل جاسک و مناطق شرقی آن به دلیل ویژگی های راهبردی ازجمله، استقرار مراکز نظامی، طرح لوله انتقال نفت گوره به جاسک و توسعه مناطق آزاد در توسعه مناطق جنوبی کشور از اهمیت زیادی برخوردار است. پایش و ارزیابی میزان تغییرات خطوط ساحلی به خصوص در اثر رویدادهای طبیعی همانند سیلاب در این مناطق که محل استقرار سازه های ساحلی است، می تواند اطلاعات ارزشمندی را در اختیار برنامه ریزان محیطی جهت اجرای بهینه طرح های عمرانی قرار دهد. هدف این تحقیق ارزیابی تغییرات ژئومورفولوژی خط ساحلی در اثر رخداد سیلاب ها در یک دوره 6 ساله و درنتیجه 4 سیلاب شاخص در سال های 1392، 1395، 1397 و 1398 در قاعده دلتای سدیج است. به منظور استخراج واحدهای ژئومورفولوژی و همچنین استخراج خطوط ساحلی از داده های ماهواره ای لندست و شاخص NDWI استفاده شد. تغییرات خطوط ساحلی نیز با بهره گیری از افزونه سامانه تحلیل خطوط ساحلی (DSAS) در دو واحد ژئومورفولوژی ساحل ماسه ای و دهانه خور دلتای سدیج و در سه بازه مطالعاتی محاسبه گردید. نتایج این تحقیق نشان می دهد در طی وقوع این سیلاب ها، با توجه به شاخص NSM تغییرات خطوط ساحلی در دهانه خورها دارای روندی همراه با رسوب گذاری بوده است. همچنین جابجایی طولی، در امتداد خط ساحلی صورت گرفته و بیشترین میزان پیشروی خط ساحل پس از وقوع این سیلاب ها، 503 متر است. برخلاف آن ها، واحد ژئومورفولوژی سواحل ماسه ای دارای روندی فرسایشی و بیشترین میزان پسروی خط ساحل 256 متر ثبت شده است. بررسی تغییرات مساحت سدهای ساحلی در طی دوره موردمطالعه نشان می دهد که این سیلاب ها منجر به فرسایش شدید آن ها شده است، به طوری که سدها در حدود 171 هکتار از وسعت خود را در قاعده دلتای سدیج از دست داده اند. این تحقیق نشان داد که علاوه بر فرایندهای رودخانه ای، تشدید فرایندهای دریایی همانند افزایش ارتفاع امواج هم زمان با وقوع سیلاب به خصوص در سواحل ماسه ای می تواند تأثیر زیادی بر فرسایش خطوط ساحلی در منطقه موردمطالعه داشته باشد.

منابع آب موجود در محدوده حوضه های آبخیز ارتباط نزدیک با بارش و رواناب حاصل از آن دارد و نزولات جوی وارده بر آبخیز از طریق نفوذ در خاک، جریان سطحی و زیرسطحی به نو به خود تامین کننده آب مصرفی گیاهان، آب شرب، صنعت و کشاورزی است. بر این اساس مطالعات مربوط به ریزشهای جوی و سفره های آب زیرزمینی حوضه بوئین با مساحتی برابر 290.95 کیلومترمربع مدنظر قرار گرفت. این حوضه از جمله مناطقی است که از نظر میزان ریزشهای جوی و منابع آب های سطحی و زیرزمینی وضعیت نسبتا مناسبی را در استان اصفهان دارد. اما در بعضی از سالهای اخیر به واسطه کمبود ریزشهای جوی سالانه و نیز استفاده بیش از حد از منابع آب، با کمبود آب بخصوص در مصارف کشاورزی مواجه گردیده است. از این جهت بررسی تغییرات بارش، پیش بینی دوره های ترسالی و خشکسالی و اثرات آن بر تغییرات منابع آب (سطحی و زیرزمینی) ضروری به نظر می رسد.در این مطالعه با بررسی تغییرات روند بارندگی، تعیین دبی سیلاب به روش های مانینگ، فولر، SCS و ترسیم هیدروگراف سیلاب در دوره های بازگشت مختلف، وضعیت سیلاب در حوضه مشخص گردید و با بررسی تغییرات سطح آبهای زیرزمینی، تاثیر گذاری تغییرات بارندگی بر تغییرات منابع آب زیرزمینی منطقه با ایجاد ضریب همبستگی در تاخیرهای زمانی 0، 1، 2، 3، 4، 5 و 6 ماهه برای سال های اخیر (1382-1379) طی 36 ماه تعیین شده است. نتایج نشان می دهد که بین وقوع ریزش های جوی و تغییرات سطح آب های زیرزمینی منطقه ارتباط معنی داری وجود دارد و این موضوع در مورد اکثر ایستگاه های مورد مطالعه بدین صورت است که اثر ریزش های جوی بر سطح آب سفره های زیرزمینی با تاخیر 3 ماهه صورت می گیرد. ضمن این که روند کلی تغییرات سطح آب های زیرزمینی منطقه حالت نزولی دارد.