سید امیر اکرمی

چگونگی توصیف و توجیه ایمان از موضوعات مهم در معرفت شناسی دینی است. در معرفت شناسی دینی مدل های توصیفی و توجیهی مختلفی برای ایمان پیشنهاد شده است. یکی از این مدل ها «ایمان به مثابه مخاطره اعتقادی» است. در این تلقی از ایمان، می توان در وضعیت ایهام معرفتی در نبود دلایل در دسترس به نفع باور یا ایمان دینی، با آگاهی از نبود دلایل موجود، مخاطره اعتقادی کرد. در این مقاله، نخست دو مدل توصیفی ایمان جان بیشاپ و جان شلنبرگ -از مدافعان «ایمان به مثابه مخاطره اعتقادی»- توضیح داده شده است. سپس به این مطلب پرداخته می شود که این دو چگونه مبتنی بر چهار شیوه معرفتی، روان شناختی، اخلاقی و عملی، ایمان مد نظر خود را ارزیابی می کنند. جان بیشاپ مدل مخاطره اعتقادی خود را کاملاً ملتزم به باور و جان شلنبرگ ناملتزم به باور ترسیم می کند. در ادامه با مقایسه این دو مدل، ویژگی هایی که شایسته است در ارائه مدل توصیفی و توجیهی از ایمان در نظر گرفته شود برشمرده شده است: توجه به توجیه درزمانی در کنار توجیه هم زمانی، توجه به حساسیت معرفتی دین داران بر اساس یک دغدغه برون دینی، در نظر گرفتن تفاوت های فردی و سنخ های روانی مختلف دین داران و غیردین داران.

النور استامپ، فیلسوف معاصر، در مقام یک خداباور در صدد اقامه ی دفاعیه ای برضد مساله ی رنج( شرّ)، بر می آید. بنا بر دفاعیه ی ایشان، اولا، رنج شرط لازم تحقق برخی خیرها است و ثانیا، آن خیر ناقض رنج موجود است. دغدغه ی علمی ای که در این مقاله دنبال می شود، نقد دفاعیه ی مزبور است. در این راستا، پیش از هر چیز، طرح و تبیین اصل دفاعیه ضروری می نماید و پس از آن نقد ایده ی موردنظر از دو منظر کلی انجام خواهد شد. نخست، ضمن بیان کیفیات یک دفاعیه ی موفق و لوازم تحقق آن ملاحظه می شود که دفاعیه ی استامپ واجد شرایط یک دفاعیه ی موفق نیست. اشاره به مبادی تحقق یک فعل ارادی و بیان این نکته که رنج نمی تواند مصدر ایمان واقع گردد، دومین نقد کلی بر نظریه ی ایشان است. سرانجام، اشاره به نقض مفهوم اراده ی آزاد به معنای لیبرتارینی آن در دفاعیه ی استامپ، موضوعی است که به عنوان ضمیمه ی بحث بدان پرداخته خواهد شد.