فاطمه سراج زاده

سرزمین میان رودان با توجه به جریان دو رود بزرگ دجله و فرات از دیرباز محل استقرار و شکل گیری تمدن های بزرگ و باشکوه بوده است. پادشاهان ساسانی نیز که میراث دار این تمدن ها بودند عراق را مرکز حکومت خویش قرار دادند و آن را «دل ایرانشهر» نامیدند. آنان به نقش حیاتی این دو رود در آبادانی و شکوفایی اقتصادی این سرزمین کاملاً واقف بودند بنابراین با اجرای طرح های آبیاری بزرگ و گسترده راه آبادانی را به سرعت طی کرده و میان رودان را به منتهای آبادانی خود رساندند. با سقوط ساسانیان و تسلط اعراب مسلمان، نظام دیوانی و آبیاری عراق به صلاحدید خلیفه دوم تغییری نیافت و این میراث به عصر اسلامی انتقال یافت و باعث رشد و شکوفایی تمدنی در قرون نخستین اسلامی گردید. این نوشتار با رویکرد توصیفی تحلیلی درصدد بررسی این مسئله است که طرح های آبیاری و آبرسانی ساسانیان در عمران و آبادانی میان رودان در دوران اسلامی چه تأثیری داشته است؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که طرح های آبرسانی ساسانی در دوران اسلامی ادامه یافت و خلفا سعی کردند با ایجاد نهرهای صناعی جدید این شبکه را گسترش دهند و همین موضوع نه تنها باعث سود سرشار مالیات در منطقه سواد شد، بلکه زمینه تآسیس شهرهای بزرگی مثل بصره، کوفه، بغداد، سامراء را فراهم کرد.