محمدمهدی کامیابی

میراث حدیثی شیعه، ریشه در مکتوبات اولیه ای دارد که اصحاب ائمه: نگاشته اند. این تألیفات در طی سال ها، به عنوان منابع اصلی حدیث شیعه، نسل به نسل منتقل شده و به صاحبان کتب اربعه رسیده است. یکی از پرسش های کلیدی در تاریخ حدیث امامیه، مسأله گستره انتقال کتب اصحاب به محدثان بعدی است؛ به دیگر بیان، پرسش از این که آیا آثار آنان، با طرق متعدد به آیندگان منتقل شده یا با طریق واحد. مطابق اقوال محدثان و دانشمندان رجالی متقدم، شهرت و تعدد طرق کلی مکتوبات اصحاب امری ثابت بوده است، ولی با تدوین کتب اربعه و کنار رفتن نسبی کتب اصحاب، بسیاری از طرق انتقال آنها نیز به فراموشی سپرده شد و این مسأله در بین متأخرین به موضوعی اجتهادی تبدیل گردید. در این نوشتار، با بررسی و تطبیق طرق موجود در فهارس متقدم (فهرست های نجاشی و شیخ طوسی)، تعدّد طرق انتقال کتب اصحاب در اکثریت موارد استنتاج شده است.