رضا همراز

حکومت ملّی آذربایجان و حوادث شیرین و تلخ آذربایجان در سال های 1325 1324 یکی از جنجالی ترین و مهم ترین رخدادهای تاریخ معاصر ایران به شمار می آید، که به رغم پدید آمدن آثار نوشتاری و پژوهش های نسبی انجام شده در باره آن واقعه، یکی از موضوعات مغفول مانده تاریخ آذربایجان می باشد. با این حال عده ای از متصدیان امر آن واقعه برای بازگویی خاطرات آن دوران اقداماتی انجام داده اند. یکی از این افراد مرحوم رسولی وزیر اقتصاد حکومت ملی آذربایجان بود. وی یکی از خوشنام ترین وزرای کابینه پیشه وری بود، که به علت خدمات و فعالیت های صادقانه خود با وجود محکومیّت به حبس پنج ساله توام با کار در دادگاه نظامی حکومت پهلوی، نهایتاً مورد عفو محمدرضاشاه قرار گرفت.وی پس از سقوط حکومت ملّی آذربایجان، که حدود دو سال نیز متواری بوده و زندگی مخفیانه ای را سپری می کرد؛ به تحریر خاطرات خود پرداخت و گاهی اوقات از بیم رژیم شاهنشاهی، که دشمنی عجیبی با خلق و حکومت ملّی آذربایجان داشت و در یورش وحشیانه به آذربایجان بنا به روایتی بیست و پنج هزار نفر را کشته و هزاران نفر را آواره و بی خانمان کرده بود؛ از بیان بسیاری از خدمات ارزنده خویش در پست وزارت اقتصاد صرف نظر می کند و در جاهایی نیز از بیم افتادن یادداشت هایش به دست نامحرمان و مدرک سازی علیه خود، آب تطهیری بر روی اعمال حکومت پهلوی می ریزد، تا مانع پرونده و سندسازی علیه خود گردد. این مقاله بر اساس خاطرات مرحوم رسولی به ذکر وقایع خونین آن دوران می پردازد.