مهدی کیانی ابری

شاخص بهره وری در تجزیه و تحلیل های اقتصادی، به عنوان یکی از کارآترین شاخص ها مورد استفاده قرار می گیرد. این شاخص قابلیت آن را دارد تا فعالیت موجود یک واحد بهره بردار را نسبت به وضعیت مطلوب مقایسه کرده، میزان تغییرات کمی و کیفی صورت گرفته در واحد تولید را نشان دهد. بررسی میزان بهره وری دامداری های سنتی (بین یک تا هفت راس دام) به دلیل این که قابل توجهی (73 درصد ) در تولید شیر دارند و در ارتقاء سطح رفاه زندگی بهره بردارها مؤثرند، با اهمیت است. این مقاله سعی دارد با تأکید بر درآمدها و هزینه های دامداری های سنتی و با استفاده از مدل های مناسب، میزان بهره وری واحدهای سنتی دامداری را برآورد کند و با توجه به طبقات بهره بردار، بالاترین میزان بهره وری را محاسبه نماید. در این مطالعه، شاخص بهره وری برای هر طبقه ی بهره بردار در سال 1379 محاسبه و با همدیگر مقایسه شده است. علاوه بر این، میزان بهره وری یک رأسی، دو رأسی تا هفت رأسی نیز محاسبه شده است. نتایج تحقیق نشان داد که افزایش تعداد گاوها موجب کاهش هزینه ی نگهداری و در نتیجه افزایش شاخص بهره وری می گردد؛ به طوری که در گاوداری های یک رأسی و دو رأسی، شاخص بهره وری کوچکتر از یک است و از لحاظ اقتصادی وجود این گاوداری ها به صرفه نیست؛ در حالی که در گاوداری های با هفت راس گاو شیری، این شاخص به عدد دو نزدیک می شود که نشان دهنده بهره وری بالایی است.

در این تحقیق مزیت نسبی تولید گل و گیاه (گل ر ز، مریم و گلایل) در استان های اصفهان، تهران و مرکزی مورد بررسی قرار گرفته است. پس از جمع آوری اطلاعات از شاخص های مزیت آشکار شده (RCA)، هزینه های داخلی (DRC) و هزینه های تمام شده استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان داد مزیت نسبی گل رز در استان اصفهان بر اساس RCA در سال های مورد بررسی حفظ و حتی افزایش یافته است. در این استان گل گلایل در سال 78 با شاخص 3.495 دارای مزیت نسبی تولید بوده، ولی در سال 82 با شاخص 0.65 مزیت خود را از دست داده است. استان تهران در سال های 78 در گل رز و استان مرکزی در سال های 78، 80 و 81 در گل مریم دارای مزیت نسبی هستند. بر اساس شاخص DRC محاسبه شده، گل رز، مریم و گلایل در هر سه استان دارای مزیت نسبی هستند. هم چنین گل رز در اصفهان و گلهای گلایل و مریم در مرکزی، پایین ترین هزینه تمام شده را در یک هکتار دارا می باشند.

عسل از دوران قدیم به عنوان یک ماده غذایی مهم مورد توجه انسان بوده است و تا زمانی که ماده شیرین دیگری مانند قند به دست آمده از نیشکر و چغندرقند و دیگر شیره های نباتی را نشناخته بود، تنها منبع تامین کننده شیرینی غذای وی به شمار می آمد. اکنون نیز با وجود دسترسی به مواد غذایی متعدد و گوناگون دیگر، هیچکدام از آنها به طور کامل جانشین مناسبی برای عسل نبوده و کیفیتی به مراتب کمتر از عسل داشته اند. امروزه بیشترین عملکرد تولید عسل در جهان مربوط به امریکا و استرالیاست که بین 20 تا 40 کیلو در هر کندو در نوسان است. در استان اصفهان میانگین تولید عسل از کندو نزدیک به 10 کیلوست. یکی از علل کاهش تولید کندو، استفاده ناکارا از عوامل تولید به شمار می آید که با شناخت آنها می توان در راستای افزایش تولید کندو و سرانجام کسب درامد بیشتر برای زنبورداران گام نهاد. در این پژوهش پس از معرفی عوامل موثر بر تولید عسل زنبورداران، میزان تاثیر این عوامل نیز براورد شد. همچنین بعد از اندازه گیری تاثیر عوامل گوناگون بر تولید، محاسبه کارایی فنی، تخصیصی و اقتصادی زنبورداران استان اصفهان انجام گرفت. برای دستیابی به این هدف ها، آمارهای مقطعی زنبورداران استان اصفهان در سال 1372 و 1373 به کار رفته و تابع تولید با استفاده از روش حداقل مربعات تصحیح شده، و تخمین زده شده است. به کمک تابع تولید تخمینی و اطلاعات مکمل دیگر، کارآیی فنی، تخصیصی و اقتصادی محاسبه شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که عوامل زیادی در تولید موثر است و کارآیی فنی و تخصیصی و اقتصادی زنبورداران در سطح پایینی قرار دارد و عواملی مانند سن، سواد، تعداد کندو و شغل اصلی نیز بر کارآیی تاثیر دارد. سرانجام پیشنهادهایی برای بهبود کارآیی ارایه شده است.