محدثه شعبانی

مقدمه و هدف: رهبری در سازمان های آموزشی به علت تأثیر آموزش و پرورش در پیشرفت جوامع، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. تراکم پژوهش ها درباره نقش آفرینی رهبری مدرسه در اثربخشی مراکز تربیتی، موجب پدید آمدن ادبیات و پیشینه ای غنی برای توضیح اهمیت و نقش رهبری در مدارس شده است، اما با بررسی ادبیات موجود در این حوزه، به علت پراکندگی و تنوع یافته های مطالعات گذشته پیرامون نقش رهبری آموزشی، نمی توان به نتایج منسجمی که به طور مشخص چگونگی نقش رهبری آموزشی در پیشرفت تحصیلی را تبیین نماید، دست یافت. بنابراین هدف پژوهش حاضر، مرور پژوهش ها در این حوزه و دستیابی به چگونگی نقش آفرینی رهبری آموزشی در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است. روش شناسی پژوهش: پژوهش پیش رو با روش فراترکیب با استفاده از الگوی سندلوسکی و باروس انجام گرفته است. جامعه پژوهشی این تحقیق، شامل همه مطالعاتی است که در بازه زمانی 2000-2022 به رابطه رهبری آموزشی و نتایج تحصیلی دانش آموزان پرداخته اند. این مطالعات با جستجو در پایگاه های اطلاعات علمی خارجی و داخلی به دست آمدند و از میان آن ها 44 منبع، با روش نمونه گیری هدفمند به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. یافته ها: تجزیه و تحلیل ادبیات بررسی شده در نوشتار حاضر، به شناسایی سه مضمون فراگیر در چگونگی نقش آفرینی رهبری آموزشی در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان منجر شد که عبارتند از: سبک رهبری (با چهار مضمون سازنده و بیست و یک مضمون پایه)، نقش مستقیم (با سه مضمون سازنده و سی و پنج مضمون پایه) و نقش غیرمستقیم رهبری آموزشی (با چهار مضمون سازنده و پنجاه و هفت مضمون پایه). بنابراین مطابق با یافته های پژوهش، چهار سبک رهبری که عبارتند از رهبری یکپارچه، رهبری آموزشی توزیع شده، رهبری اقتضایی و رهبری رفتاری می توانند به ارتقاء اثربخشی رهبر آموزشی در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان کمک کنند. همچنین یافته ها حاکی از تأثیر مستقیم رهبری آموزشی از طریق ویژگی های شخصی رهبر، مهارت ها و اقدامات؛ و تأثیرغیرمستقیم رهبری آموزشی از طریق بهبود شرایط مدرسه، بهبود شرایط کلاس درس، ارتقاء اثربخشی معلمان و تعامل با شرکای اجتماعی است. بحث و نتیجه گیری: بر اساس نتایج پژوهش، می توان گفت، رهبری آموزشی از طریق به کارگیری سبک های رهبری مؤثر، به صورت مستقیم از طریق ویژگی ها، مهارت ها و اقدامات؛ و به صورت غیرمستقیم از طریق تأثیر بر شرایط مدرسه، شرایط کلاس درس، معلمان و تعامل با شرکای اجتماعی در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان نقش آفرینی می کند.