حسین العویدی

بیان مسئله با روی کار آمدن عباسیان، پایتخت از دمشق به بغداد (نزدیک تیسفون پایتخت ساسانی) تغییر مکان داد و به دلیل حمایت سیاسی ایرانیان از عباسیان و نزدیکی جغرافیایی دو پایتخت عباسی و ساسانی، ویژگی های هنر ایرانی بر دیدگاه های زیبایی شناختی عباسی تأثیر گذاشت. از طرفی، قلمروی اسلامی در دوران عباسیان بسیاری از مناطق مسیحی نشین کلیسای شرق را نیز دربر می گرفت. با ورود رجل سیاسی مسیحی به دربار عباسیان، نگاره های خلفای عباسی، در کنار رجل سیاسی مسیحی در قصرهای سلطنتی عباسیان رخ نمود و در این دوره شاهد تلفیق های آغازین اسلام در نقوش آثار هنری اسلامی- مسیحی هستیم. ازجمله بروز و تجلی تقدس مذهبی در آثار هنری این دوره، وجود هاله دور سر اشخاص در مکتب بغداد است. پرسش اصلی پژوهش حاضر، در خصوص نحوه هاله بخشی به افراد در تصاویر و آثار دوره عباسی است و اینکه هنرمند با چه رویکردی افراد را صاحب هاله کرده است؟هدف: دستیابی به نحوه بازنمایی انواع هاله و به تبع آن، شناسایی انواع تقدس یا برتری سیاسی، مذهبی و مشاغل نزد خلفای عباسی، از اهداف اصلی این پژوهش است.روش پژوهش: پژوهش حاضر کیفی و مبتنی بر روش توصیفی- تحلیلی است. روش جمع آوری نمونه ها مبتنی بر اطلاعات کتابخانه ای است. نمونه های مورد مطالعه از بین کتب مصور مکتب بغداد دوره عباسی انتخاب شده است.یافته ها: با استناد به نمونه های مطالعه شده، و علی رغم این تصور که هاله دورِ سر، مختص افراد صاحب منصب و دارای قدرت سیاسی یا صرفاً مذهبی است، هنرمند دوره عباسی با ترسیم هاله، به طبقه بندی افراد ازجمله حاکم، مبادرت ورزیده و آنان را در گروه های علمی، مذهبی، سیاسی و اجتماعی طبقه بندی کرده و جهت برجسته کردن هرکدام از افراد شاخص در زمینه های مذکور، آنان را با هاله های گوناگون محدود و مصور کرده است. به این ترتیب، افراد به واسطه جایگاه، موقعیت اجتماعی و مشاغل خود دارای هاله گردیده اند.