فاطمه فلسفین

نکوداشت اولیای الهی و زنده نگه داشتن نام و یاد ایشان پس از مرگ یکی از اموری است که انسان ها از روی فطرت و مسلمانان به دلیل توصیه اکید دینی به آن اهتمام ویژه دارند. با نگاهی به تاریخ اسلام درمی یابیم که قبور صلاح همواره موردتوجه خاص مردم بوده است و مسلمانان، اعم از شیعه و سنی به زیارت قبور نیکان و مفاخر روزگار توجه داشته اند و به این وسیله آنان را موردتکریم و بزرگداشت قرار داده اند. در این میان زنان به دلیل داشتن احساسات قوی تر و عواطف رقیق تری نیاز بیشترى به زیارت دارند و در مورد پدیده زیارت نسبت به مردان کنشگری متفاوتی را بازنمایی می کنند. یکی از ابعاد کنشگری زنانه در مورد پدیده زیارت تأکید بر وجه خواهرانگی زیارت است. در پژوهش حاضر جهت دستیابی به ابعاد خواهرانگی زیارت زنانه، حرم حضرت زینب صغرا سلام الله علیها خواهر علی ابن موسی الرضا علیه السلام به عنوان نشانگاه انتخاب شده است. پژوهشگر با استفاده از روش کیفی انسان شناختی و بهره گیری از فنون مشاهده مشارکتی، مصاحبه و بررسی اسناد و کتب داده های موردنیاز پژوهش را گردآوری نموده است. گزارش ها به صورت «عینی» و «تحلیلی» به بررسی احساسات زائران و تجارب آن ها و آداب ورسوم آن ها پرداخته و به عمق لایه های آشکار و پنهان اذهان مردم توجه شده است. پس ازآن معناکاوی و تفسیر در یازده محور، منابع کسب اطلاع عناصر محیطی، عناصر فرهنگی، بنیادهای فکری کنشگران، گونه های کنش، ویژگی های کنش، دلایل کنش ها، ارجاع دهی معنای کنش ها، آسیب های کنش، پیامدهای کنش، راهکارهای کنش مطلوب. انجام شده است. نتایج حاکی از آن است که سه عامل محیطی، فرهنگی و بنیادهای فکری در پدیده زیارت زنانه با تأکید بر وجه خواهرانه بیشترین اهمیت را داشته اند.