زهرا فلسفی تنکابنی

نوع بشر دارای ارتباطات گوناگونی با محیط پیرامون خود است. در قرن اخیر این موضوع و قابلیت ترجمه آن به زبان طراحی محیط و معماری، تحت عنوان حس مکان و معنای محیط مورد توجه طراحان قرار گرفته و تحقیقات بسیاری در سطوح مختلف آن صورت پذیرفته است. امروزه در گستره کاربری های مختلف، خلاء معنامندی فضاهای اداری بیش از پیش خودنمایی می کند، در حالی که حس تعلق به فضا احساس مسؤلیت افراد را به میزان قابل توجهی افزایش داده و ضمن ایجاد رضایت شغلی در کارمندان، بهره وری سازمان را افزایش خواهد داد. بدین جهت یکی از مهم ترین عوامل موثر بر رضایت شغلی را می توان عوامل کالبدی و فضایی محیط کار دانست؛ فهم و احساس کارمندی که در ارتباطی درونی با محیط قرار می گیرد، با زمینه معنایی محیط پیوند خورده و یکپارچه می شود. این حس عاملی است که موجب تبدیل یک فضا به مکانی با خصوصیات حسی و رفتاری برای کارمندان می گردد. هدف اصلی در این پژوهش، پس از بررسی معنای محیطی، مفهوم حس مکان و عوامل موثر بر آن، تاثیر عوامل کالبدی و فضایی، اولویت بندی پیشران های موثر بر ارتقای حس مکان در فضاهای اداری بدون در نظر گرفتن شرایط موجود می باشد. در این تحقیق با استفاده از روش پیمایشی، 8 سوال اصلی و 4 سوال دموگرافی در میان 385 نفر از کارمندان استان تهران مورد بررسی قرار گرفته و میزان تاثیر گذاری هر کدام از آنها بر مطلوبیت فضای کار مشخص شده است. سپس با استفاده از رگرسیون خطی با ضریب اطمینان 95 درصد به اثبات این فرضیه پرداخته شد که «حس مکان می تواند باعث افزایش کارایی و رضایت کارمندان شود». نتایج این پژوهش آشکار ساخت از میان عوامل هشت گانه ارتقاء کیفیت کالبدی و فضایی در ادارات، سه عامل کنترل سر و صدا، سبزینگی و دما به ترتیب تاثیرگذارترین عوامل در ارتقاء حس مکان و افزایش بهره وری کارمندان می باشند و عوامل فردی از جمله جنسیت، تحصیلات، سن و سنوات کاری در نتایج حاصله نقش مهمی را ایفا می کند.