عطیه توسلی

«واژهٔ مال به معنای محوطه ای برای قدم زدن است. امروزه تقریباً تمام «مال»ها، «مال»های مرکز خرید هستند؛ محوطه ای برای قدم زدن هنگام خرید کردن و خرید کردن هنگام قدم زدن» (آبازا، 2001: 97). مگامال ها، به عنوان نقطه تلاقی سرمایه، مادیت و فضا، می توانند از عناصر خصلت نمای مدرنیزاسیون شهری به حساب آیند. اگرچه مال ها در ابتدا برای فضای شهری کشورهای توسعه یافته طراحی شدند، ولی به تدریج از ابتدای قرن 21 به زبانی جهانی برای صحبت درباره شهر بدل شدند. آغاز ساخت وساز مراکز خرید مدرن در ایران به دهه 70 شمسی بازمی گردد. این روند، در پانزده سال اخیر به اوج خود رسیده و در نسبت با سال های دهه 70 ویژگی های متمایزی کسب کرده است. در آغاز دههٔ 70 این مراکز خرید در کانون مناقشهٔ سیاسی و فرهنگی میان تکنوکرات ها و رقیبان سیاسی محافظه کار آن ها قرار گرفتند. بعدها در دههٔ 80 برخی از اصحاب مطالعات فرهنگی، مراکز خرید را از زاویهٔ مصرف، زندگی روزمره، هویت و مقاومت مطالعه کردند؛ اما کمی بعد، گروهی از محققان با نقد پژوهش های پیشین به تحلیل گسترش مراکز خرید -که حالا از پاساژ به مال تغییر شکل داده بودند- از منظر اقتصاد سیاسی یا جامعه شناسی انتقادی پرداختند. در این حین، اما مراکز خرید در حال گسترش بودند و تقریباً در همهٔ دوره های مدیریت شهری بر شمارشان افزوده می شد. کتابی که در این نوشته معرفی می شود، تلاش می کند ابعاد فرهنگی و اجتماعی مختلف مگامال ها را در تهرانِ دهه 90 مورد بررسی قرار دهد؛ از توجه به معنای ذهنی خریدارانی که به این مراکز تجاری مراجعه می کنند تا نسبت مگامال ها با اقتصاد سیاسی شهر.