فرامرز مژدکانلو

در این پژوهش، آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان (آزفا) را به مثابه یک گفتمان در نظر گرفته ایم و سطح/بُعد اجتماعی فرهنگیِ این گفتمان را با تمرکز بر فرهنگ و آموزه های فرهنگی، مورد تحلیل گفتمان انتقادی و تحلیل گفتمان انتقادی کلاسی قرار داده ایم. هدف این تحلیل، رفع چالش های عمده درخصوص فرهنگ و آموزه های فرهنگی در گفتمان آزفا بوده است. در این راستا، بسیاری از باورها و تلقی های متداول و طبیعی شده درباره موضوع بحث که مبتنی بر حقیقت امر نیستند، مورد بازبینی قرار گرفته اند و مبتنی بر اهدافِ انتقادی پژوهش، طبیعی زدایی و افسانه زدایی شده اند. اصل داده های پژوهشِ حاضر با روش زمینه یابی و از طریق گفتگو با فاعلان و مشارکان گفتمان آزفا حاصل شده است. مبتنی بر 23 نمونه از داده های عینی در متن مقاله، نشان داده ایم که شکافی عمیق و فاصله ای معنادار میان قضاوت ها و گزاره های ذهنی و درونی شده دست اندرکاران و کارگزاران گفتمان آزفا با حقیقت امر، درخصوص فرهنگ و آموزه های فرهنگی وجود دارد. بنابراین، برای مجهز شدن به نگاهی انتقادی در آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان و تشکیل چارچوبی گفتمان بنیاد درباره فرهنگ و آموزه های فرهنگی، لازم است تغییری بنیادین در زیرساخت های فکری خود و تجدیدنظری اساسی در تلقی خود از مقوله فرهنگ ایجاد کنیم. این تغییر زمانی مؤثر است که از انصاف و منطق ما برخاسته باشد و به همان اندازه وابسته به و مبتنی بر داده های واقعیِ برآمده از گفتمان آزفا باشد. بر اساس همین داده ها، در جای جای بحث برای رفع شکاف ژرف مزبور و آسیب های ناشی از آن راه حل هایی در قالبِ چارچوبی قابل تعمیم ارائه شده است.