مهناز میرزایی

بیان مسئله: مقاله حاضر به بررسی انگیزه ها و اهداف نویسندگان متون منثور عرفانی در تألیف آثارشان می پردازد. پرسش مرکزی این پژوهش آن است که چه انگیزه هایی باعث می شده است تا نویسندگانِ برجسته ترین آثار عرفانی منثور زبان فارسی به تألیف و تصنیف بپردازند. روش: پنجاه اثر عرفانی، از گونه های مختلفِ نگاشته های صوفیانه منثورِ فارسی، انتخاب و انگیزه یا انگیزه های تألیف آنها استخراج، تحلیل و طبقه بندی شده است. آنچه مستند این پژوهش است نوشته های مؤلفان آثار بررسی شده است. فضای حاکم بر جامعه مخاطبانی که اینگونه آثار در آنها تولید شده است، درحدّ گنجایش یک مقاله، توصیف و می شود؛ اما بدیهی است تحلیل تاریخی جامعه شناسانه موضوع، مجالی دست کم درحدّ یک کتاب می طلبد؛ بنابراین در این پژوهش فقط به نگاه و نظر مؤلفان آثار توجه و استناد شده است. یافته ها و نتایج: با در نظرگرفتن این نکته که برخی از مؤلفان این آثار، اهداف متعددی برای تألیف اثر خود ذکر کرده اند، انگیزه تألیف این متون را می توان در یازده دسته طبقه بندی و درصد تقریبی هرکدام را معین کرد. از میان این یازده دسته که در متن مقاله آورده شده است، تألیف اثر به درخواست دوستان و مریدان بیشترین بسامد را داشته است و تألیف به انگیزه بثّ الشکوی کمترین بسامد را دارد.