بتول شیخ

هدف: تاریخ آموزش و نهادهای آموزشی در جوامع اسلامی از جنبه های گوناگون شایسته بررسی است. افزون بر مطالعات کلانی که تاکنون در این زمینه صورت گرفته می توان تاریخ آموزش اسلامی را با تکیه بر قلمروهای جغرافیایی منطقه ای یا شهری نیز پی گرفت. اگر این مهم درباره همه سرزمین ها/ شهرهای اسلامی صورت گیرد، آنگاه می توان تصویری دقیق تر و جامع تر از تاریخ آموزش در تمدن اسلامی به دست داد. این مقاله به بررسی روند پایه گذاری مدرسه ها در بیت المقدس دوره ممالیک (648-923ﻫ.) پرداخته و هدف آن واکاوی تأثیرات شکل گیری و گسترش مدرسه ها در این شهر است. جنبش مدرسه سازی در بیت المقدس که در روزگار ایوبیان آغاز شده بود، در دوره ممالیک شتاب گرفت و برشمار مدارس این شهر افزوده شد. سلاطین و امیران مملوکی اهتمام ویژه ای به برپایی مدارس داشتند و گاه علماء و تجار نیز به آنان اقتدا می کردند. روش : این پژوهش به روش کتابخانه ای و بر پایه منابع تاریخی انجام شده است. یافته ها : بنابر آمارها در این دوره 35 مدرسه در قدس بنا نهاده شد. مدرسه سازی گسترده، اثرات اجتماعی و فرهنگی بسیاری داشت؛ از آن جمله اینکه بیت المقدس را به یکی از مقصدهای اصلی مسلمانان به ویژه علماء و جویندگان علم بدل ساخت. مدرسه سازی و گردهمایی دانشوران مسلمان یکی از عوامل اصلی احیای هویت اسلامی این شهر بود. نتیجه گیری : بیت المقدس پر از نشانه ها، ارزش ها، سنت ها و آیین های اسلامی گردید و فرایند اسلامی شدن آن کامل شد.