معین خراتی

هدیه دادن و گرفتن، امری ممدوح و پسندیده و مورد تأکید در دین اسلام است. با این حال از برخی تعابیر روایی مانند «هَدِیَّهُ الأُمَراءِ غُلُولٌ» یا «هَدَایَا العُمَّالِ غُلُولٌ» چنین بر می آید که تبادلِ (گرفتن یا دادن) هدیه با مسئولان منع شده است. از سوی دیگر و در مقابل این منع، روایاتی قرار دارند که به مردم اجازه پذیرش هدیه مسئولان را می دهند. بنابراین با دو دسته از روایات مواجه هستیم که در ظاهر با یکدیگر تعارض دارند. پژوهش حاضر با هدف رفع تعارض میان روایات مذکور، با استفاده از روش توصیف و تحلیل، ابتدا به جمع آوری تمام روایات مرتبط با موضوع از منابع روایی فریقین می پردازد و آنها را مورد بررسی سندی قرار می دهد، سپس با نگاهی به نظرات شارحان و محدثان، به تحلیل متن روایات پرداخته و در نهایت تعارض موجود میان آنها را این گونه تحلیل می کند که روایات گروه «هَدَایَا العُمَّالِ غُلُولٌ» از باب «اضافه مصدر به مفعول» هستند و دلالت بر «منع مسئولان از پذیرش هدیه مردم» دارند، و عکس آن، یعنی «پذیرش هدیه مسئولان از سوی مردم» به شرط آنکه دارای مفسده نباشد بدون اشکال خواهد بود.