صابره دشتی

بررسی موضوعات خاص در سبک های مختلف شعر، می تواند تطور آنها را با توجه به شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هر دوره نشان دهد. یکی از این موضوعات بهارانه ها هستند. مسئله ی اصلی این پژوهش، بررسی و دسته بندی بن مایه های بهارانه در دوره های مختلف شعری است تا بتوان به این ترتیب، تطور یکی از انواع زنده ی شعر فارسی را تحلیل کرد. به این منظور، بن مایه ی حدود 174 بهارانه از دوره های مختلف شعر فارسی بررسی شده است. بهارانه های دوره ی اول، معمولا، وصف طبیعت بیرونی و نشان دهنده ی آیین های بهاری با هدف مدح است. بهار در دوره ی بعد، از شکل بیرونی خارج شد و شکل درونی و انفسی پیدا کرد؛ در دوره ی معاصر، بهارانه مفهومی کاملاً متفاوت دارد و با توجه به مسائل اجتماعی و سیاسی برجسته شده است. در این دوره، به سبب اندیشه های ملی گرایانه و افتخار به رسوم ایرانی، همچنان بهارانه به شیوه های قبلی مرسوم است اما از سویی دیگر، به سبب شکست های پی درپی اجتماعی و روحیه ی مایوس برخی شاعران، بهارانه با اندوه درونی و حسرت گذشته همراه می شود. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که بهارانه های ادب فارسی را می توان از منظر بن مایه های موجود در آنها تقسیم بندی و آنها را در سه دسته ی بیرونی، درونی و نوستالوژیک دسته بندی کرد.