محیا علیخانی

زبان پهلوی که نیای زبان فارسی نو است و نزدیک به یک هزاره زبان رسمی دو خاندان ایرانی اشکانی و ساسانی بوده است دارای ده واکه است که عبارتند از: i، ī، (e)، ē، a، ā، (o)، ō، u، ū البته نمی توان با قاطعیت گفت آیا «e» و «o» واج های مستقلی بوده اند یا خیر. نویسه ی a دارای چندین ارزش آوایی است. از جمله، به عنوان همخوان ‘>’ ، ‘h’ ، ‘x’ و همچنین به عنوان واکه ‘a’ یا ‘ā’ کاربرد دارد. در این پژوهش، به بررسی ارزش آوایی نویسه ی ‘a’ به عنوان واکه پرداخته شده است، بدین منظور که آیا این نویسه به عنوان ‘a’ کوتاه در جایگاه های مختلف واژه به کار رفته است یا خیر. خواهیم دید که با بسامدی کمتر این اتفاق افتاده است. درضمن در هر جایگاهی (آغازی، میانی، پایانی) از یک واژه که با ‘a’ کشیده روبرو هستیم مطمئنا این نویسه به کار رفته است. با بررسی های انجام شده خواهیم دیدکه وجود این نویسه لزوما به معنای کشیدگی نیست و شاید تنها به این دلیل باشد که هجا را ساکن نخوانیم. هدف از این پژوهش، تعیین تکلیف املای پر در واژه های پهلوی است. در این پژوهش تنها به واژه هایی اشاره داریم که در جایگاه آغازین، میانی یا پایانی واج ‘a’ یا ‘ā’ دارند. تلاش بر آن بوده است که تا حد امکان تمامی واژگان که این ویژگی را دارند بررسی شوند هر چند حتما واژگانی از چشم پنهان مانده اند که البته کلیت موضوع را تغییر نخواهند داد.