مطالعه تطبیقی سبک نستعلیق نویسی عمادالکتاب و سبک نستعلیق نویسی میرزا محمدرضا کلهر
اولین سبک شاخص خط نستعلیق که مورد پذیرش واقع شد، سبک میر عماد حسنی قزوینی (متوفی 1024ق) در دوره صفوی بود. با ورود صنعت چاپ به ایران در دوره قاجار، به دلیل نیاز سازگاری خط با این صنعت، میرزا رضا کلهر (متوفی 1310ق) با اعمال تغییراتی در خط میر عماد این نیاز را برطرف نمود، اما اوضاع نابسامان بعد آن موجب شد خوشنویسی مانند دیگر هنرها دچار نسیان شود و حدود دو دهه بعد با ظهورعمادالکتاب (متوفی 1355ق)، نستعلیق سبک کلهر دوباره احیا و با اعمال تغییراتی در آن به دوره معاصر منتقل شد. این پژوهش قصد دارد با مطالعه تطبیقی آثار سیاه مشق دو هنرمند، به چگونگی تحولات و تغییرات ایجاد شده در شیوه خط نستعلیق از اواخر قاجار تا معاصر بپردازد. سؤال اصلی پژوهش این است که مکتبی که خوشنویسان امروز از آن پیروی می کنند مکتب کلهر نامیده می شود یا عمادالکتاب؟ به این منظور، از هر خوشنویس، پنج اثر سیاه مشقی به صورت تصادفی انتخاب شده و به شیوه تطبیقی مطالعه می شوند. اطلاعات پژوهش به روش کتابخانه ای- اسنادی جمع آوری و به روش کیفی تحلیل شده اند. پس از تطبیق آثار، مشخص شد که شیوه نستعلیق نویسی ، هندسه و اسکلت بندی خط عمادالکتاب همان شیوه کلهر است، اما عماد الکتاب در نستعلیق کلهر اصلاحاتی انجام داده است. در جهت تناسب، بیشتر حروف و استحکام بخشیدن در کرسی و ترکیبات که کلهر به جهت سازگار کردن نستعلیق با صنعت چاپ به ناچار در دوره خود نادیده گرفته بود. در نهایت، شیوه نستعلیق نویسی عماد الکتاب تکمیل کننده مکتب کلهر بوده است.