میثم قهوه چیان

اعجاز قرآن به عنوان اساسی ترین حجت پیامبر خاتم(ص) در اثبات دعوی رسالت و تحدی به آن، از صدر اسلام تاکنون جایگاه مهمی در مباحثات درون دینی و به ویژه منازعات کلامی و تبلیغ دین و خطابه ها داشته است. امروزه با توسعه مباحثِ معرفت شناختی، بررسی برون دینیِ نظریات اعجاز قرآن به خصوص از طریق نظریه های کلاسیکِ معرفت شناختی اهمیتی مضاعف یافته است. معرفت شناسی به عنوان رویکردی اساسی در فلسفه مدرن به بیان کم و کیف معارف انسانی می پردازد. در حقیقت بررسی «صدق و توجیه » نظریات علمی و کم و کیف آن از مهمترین وظایف دانشِ معرفت شناسی محسوب می شود. با توجه به کثرتی که در کیفیت فهم اعجاز قرآن وجود دارد، نگریستن به این نظریات از منظرِ معرفت شناسی ضرورت پیدا می کند. در این راستا، ابتدا به بررسی نظریات اعجاز قرآن و بیان مولفه های اصلیِ آن ها می پردازیم، سپس با بیان اهمّ مکاتب معرفت شناختی و ذکر مولفه های اصلیِ صِدق و توجیه پذیریِ نظریات، به امکانِ صِدق و توجیه پذیری نظریاتِ اعجاز قرآن خواهیم پرداخت. نظریه های انطباق، کارکردگرایی و انسجام در معرفت، مهمترین نظریاتی محسوب می شوند که برای بررسی در این مقاله مورد استفاده قرار گرفته اند. هر سه این نظریات برای ارزیابیِ صِدق کاربرد دارند اما انسجام گرایی در نظریات توجیه نیز مطرح می باشد. تدقیق معرفت شناختی در خصوص اعجاز قرآن، از یک طرف پیامدهای معرفتی این دیدگاه را در تفاسیر قرآن روشن خواهد کرد و از سوئی دیگر، نسبت میان معرفت شناسی با مطالعات قرآنی را غنا خواهد بخشید.