زینب آموزگار

لیپمن استاد دانشگاه کلمبیا، در سال ۱۹۶۲ م. برنامه فلسفه برای کودک یا فبک را که با نام اختصاری p4c شهرت جهانی یافته است، برای بهبود تفکّر کودکان پایه گذاری کرد. با توجه به مؤلفه های فلسفه برای کودک و سه بسندگی ادبی، فکری و روان شناسی، حکایاتی را در ادب فارسی می توان یافت که در آن، حداقل یک یا دو مضمون و مفهوم فلسفی متناسب با فرهنگ بومی به کار رفته است. ازآنجاکه بر طبق اهداف برنامه فلسفه برای کودک می بایست حکایت هایی گزینش شوند که با معیارها و مؤلفه های فبک بالاترین همخوانی را داشته باشند، به نظر می رسد دو کتاب سیاست نامه از خواجه نظام الملک طوسی و قابوس نامه از عنصرالمعالی کیکاووس، می توانند از نمونه های برجسته ی ادب فارسی در این زمینه باشند. این دو کتاب ازجمله آثار ارزشمند فارسی و سرشار از مفاهیم اخلاقی و آموزه های تربیتی هستند که در قالب داستان بیان شده است. با بررسی داستان ها، مطابق با ویژگی های داستان های فبک این نتیجه حاصل می شود که بیش تر داستان های این دو کتاب به لحاظ پردازش و هم چنین موضوعات طرح شده، از جذابیت و قابلیت مناسبی برای کودکان برخوردار هستند. در این نوشته، سعی بر آن بوده که برنامه ی فلسفه برای کودک طبق نظر پایه گذاران این برنامه یعنی لیپمن و افرادی نظیر فیلیپ کم، مطرح شده و ویژگی های داستان های فکری تبیین شود. ازاین رو، برای انجام این منظور و تشریح داده های بنیادین، از روش تحلیل محتوایی و قیاسی بهره گرفته شده است.