کاوه امین

امروزه فرآیند برنامه ریزی و طراحی مجتمع های مسکونی در ایران بدون توجه به ارتباط و فرآیند تکامل ِسازگار با طبیعت صورت می گیرد که نتیجه آن نوعی ناپایداری در زیست بوم و نابودی طبیعت و محیط زیست شهری است. لذا برای برطرف کرده این مشکل در دهه معاصر رویکرد «بیوفیلیا» مطرح شده است که همان احساس مثبت انسان ها نسبت به موجودات زنده می باشد. این عبارت ازجمله مباحثی که در خصوص گرایش سرشتی انسان نسبت به مظاهر حیات مطرح می باشد که با عنوان فرضیه بیوفیلی «حیات-دوستی» عنوان می گردد. از جنبه واژه شناسی اصطلاح «بیوفیلیا» به معنی «دوست داشتنِ حیات یا سیستم های واجدِ حیات» می باشد و برای نخستین بار توسط «اریک فروم» برای تبیین یک گرایشِ روان شناختی در خصوصِ«جذابیت هر آنچه زنده است»، مورد استفاده قرار گرفت. در این پژوهش با روش پیمایشی و روش تحلیل عاملی به بررسی و اولویت سنجی مولفه های معماری بیوفیلی در طراحی و برنامه ریزی مجتمع های مسکونی پرداخته شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که عوامل 1. ویژگی های محیطی شامل رنگ، آب، هوا، نور طبیعی، گیاهان، حیوانات، مصالح طبیعی، چشم انداز در رتبه نخست قرار گرفته اند و سپس بترتیب 1. تکامل روابط انسان و طبیعت، 2. شکل و فرم های طبیعی، 3. الگوها و فرآیندهای طبیعی، 4. نور و فضا و 5. روابط مبتنی بر مکان در جایگاه های بعدی اولویتی قرار داشته که باید بر اساس آن ها اولویت های حوزه برنامه ریزی و طراحی مجتمع های مسکونی ترسیم و مورد بازبینی قرار گیرد.

شهرک های گردشگری به عنوان نوع خاصی از تلاش های بشر در سال های اخیر برای تلفیق اسکان و گذران فراغت، نیاز جدیدی را در عرصه نظریه و عمل برنامه ریزی شهرها به وجود آورده اند. در گونه شناسی برنامه ریزی، هنوز یک اجماع کلی بر رده بندی این نوع خاص به وجود نیامده است؛ لذا در این نوشتار تلاش بر این خواهد بود تا بررسی نظریه های مطرح در برنامه ریزی به صورت عام و برنامه ریزی شهری و گردشگری به صورت اخص، به یک رویکرد نظری در رابطه با نظریه ی برنامه ریزی شهرک های گردشگری منجر گردد. از سوی دیگر با اولویت دادن به مسائل کالبدی و اجتماعی موجود در شهرک های گردشگری، به دلیل رابطه ی متقابل کالبد و اجتماع، با استفاده از یک زمینه ی تحقیقی از این گونه موارد در شهرها، تلاش شده است تا جهت گیری کلی به سمت و سوی «برنامه ریزی کالبدی-اجتماعی» شهرک های گردشگری باشد. در ادامه برای ایجاد ارتباط میان کالبد و روابط اجتماعی در شهرک های گردشگری، فرآیند تبدیل احساس محیط به کنش اجتماعی در محیط کالبدی مورد بررسی قرار گرفته است. در نهایت با ملاک قرار دادن شهرک گردشگری امیرکبیر در شهر اراک، یافته های پژوهش در خصوص ارتباط کالبد شکل گرفته و اجتماع حاضر در این نمونه، مورد مطالعه قرار گرفته است. برای به سامان رسیدن این پژوهش که از نوع بنیادی و با هدف تبیین راهکارهای اجرایی انجام شده است، از روش «توصیفی- تحلیلی» در کنار جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای استفاده شده است. در پایان نیز اطلاعات جمع آوری شده با «مشاهده مشارکت آمیز» محقق به صورت «قیاسی» به سنجش گذاشته شده است.

گردشگری گروه بندی ها و درجات بسیار متنوع و گوناگونی را تجربه کرده است که به لحاظ پویایی این فعالیت اقتصادی انسان دور از ذهن نیست. ارکان گردشگری امّا معمولا ثابت و یکپارچه مورد مطالعه قرار می گیرند: حمل و نقل، اقامت، پذیرایی. در سال های متمادی که از ورود واژه توریسم به فرهنگ مردم جهان می گذرد افرادی بوده اند که از این مفهوم برداشتی فاخر و در سطحی بسیار بالاتر از نظر کیفیت، قیمت و حتّی  ماهیت داشته اند. خدمات دهندگان گردشگری نیز به دلایلی مانند کسب درآمد افزونتر و یا اشتغال زایی بالاتر همیشه به این نیاز دامن زده اند و با فراهم آوردن امکانات این سطح از توریسم، به گسترش آن کمک کرده اند. در ایران به دلایل متعدد با وجود نیاز به چنین خدماتی، توریسم فاخر چندان مورد توجه نبوده است. در انجام این پژوهش از روش توصیفی تلفیقی در مبانی و بیان مساله استفاده شده و به لحاظ نو بودن مفهوم در ایران، در بحث و نتیجه گیری از روش مقابله بهره گرفته شده است.نتایج به دست آمده از این پژوهش بیانگر آن است که گردشگری لوکس در ایران در طی بیست سال گذشته از رشد خوبی برخوردار بوده و علاوه بر فرصت های شغلی مستقیم و غیر مستقیم در گردشگی، دستگاه های نظارتی و کنترلی نیز اثرات مثبت اقتصادی بر جای می گذارد.