علیرضا قلی نژاد پیربازاری

تمدن های مختلف بشری، گرچه دارای ویژگی های مختلفی هستند که تحت تأثیر موقعیت جغرافیایی، تفاوت های فرهنگی، اجتماعی، اقلیمی و هویتی قرار دارد، اما از آنجا که به جامعه جهانی تعلق دارند، دارای نقاطی هم از لحاظ اشتراکات و هم از لحاظ اختلاف هستند. با توجه به تعریفی که از آثار میراث فرهنگی می دهیم، یکی از انواع این نقاط، باغ ها هستند. باغ ها یک تجربه انسانی است که رابطه ای بین زندگی، طبیعت و جهان معنا را در بر می گیرد. این پژوهش در صدد آن است که دو ثبت جهانی ایران با دو باغ هم دو دوره و ثبت جهانی از چین و فرانسه مقایسه شوند. در واقع هدف از این پژوهش مقایسه ی نمونه هایی از سه سبک باغ سازی با یکدیگر در جهت شناخت تفاوت باغ های این سبک ها است. باغ های مورد انتخاب هر یک دارای ساختار های طراحی بسیار متفاوت هستند، که با روش تحلیلی و به کمک نرم افزار نحو فضایی ( Depth map ) باغ های فین، ارم، ورسای و یو بر اساس مؤلفه هایی همچون ارتباط پذیری، یکپارچگی بصری، آنتروپی و طول فضا (عمق فضایی) با یکدیگر مقایسه شده اند. تا در راستای بررسی ساختار های این باغ ها به شباهت ها و تقاوت هایشان دست یافت.تمدن های مختلف بشری، گرچه دارای ویژگی های مختلفی هستند که تحت تأثیر موقعیت جغرافیایی، تفاوت های فرهنگی، اجتماعی ،اقلیمی و هویتی قرار دارد، اما از آنجا که به جامعه جهانی تعلق دارند، دارای نقاطی هم از لحاظ اشتراکات و هم از لحاظ اختلاف هستند. با توجه به تعریفی که از آثار میراث فرهنگی می دهیم، یکی از انواع این نقاط، باغ ها هستند. باغ ها یک تجربه انسانی است که رابطه ای بین زندگی، طبیعت و جهان معنا را در بر می گیرد. این پژوهش در صدد آن است که دو ثبت جهانی ایران با دو باغ هم دو دوره و ثبت جهانی از چین و فرانسه مقایسه شوند. در واقع هدف از این پژوهش مقایسه ی نمونه هایی از سه سبک باغ سازی با یکدیگر در جهت شناخت تفاوت باغ های این سبک ها است. باغ های مورد انتخاب هر یک دارای ساختار های طراحی بسیار متفاوت هستند، که با روش تحلیلی و به کمک نرم افزار نحو فضایی ( Depth map ) باغ های فین، ارم، ورسای و یو بر اساس مؤلفه هایی همچون ارتباط پذیری، یکپارچگی بصری، آنتروپی و طول فضا (عمق فضایی) با یکدیگر مقایسه شده اند. تا در راستای بررسی ساختار های این باغ ها به شباهت ها و تقاوت هایشان دست یافت.

باغ کالبدی از منظر و فرهنگ است که بسته به باورها و امکانات سازندگان آن به صورت های گوناگون خود را نمایش داده است. باغ سازی در فرهنگ های کهن بسیاری از کشورها از جمله چین و ایران، از زمان های بسیار دور وجود داشته که به یک هویت اصلی از فرهنگ مردمان این مناطق تبدیل شده است. باغ های سنتی در هر فرهنگ و کشوری نمود عینی ذهنیت های مردمان آن مناطق است. تطبیق دو سبک اصلی باغ سازی سنتی موجب شناخت هرچه بهتر این سبک های باغ سازی و نمایش پیچیدگی های فرهنگی مردمان این کشورها در غالب شناخت باغ می شود. در این پژوهش با دیدی تفسیری–تاریخی به شناخت باغ ها پرداخته شده است؛ شناختی که با معرفی اجزا و عناصر باغ و نمایش سیر تاریخی باغ از ظهور نمونه های ارزشمند در سالیان بسیار دور تا زمان معاصر صورت گرفته است. در واقع مقایسه تحلیل دو رویکرد باغ سازی موجب می شود که به شناخت اجزای ساختاری از طراحی باغ دست یابیم که این اجزا با وجود اینکه ماهیت فیزیکی ثابتی دارند، از حیث معنایی و نحوه استفاده بسیار متفاوت هستند. تفاوت مذکور از آیین ها، فرهنگ ها، تفکرات و امکانات طراحی مردمان این سرزمین ها نشئت گرفته است. در نهایت در این پژوهش با بررسی ساختارها و هویت های طراحی این دو سبک کهن باغ سازی می توان این نتیجه را دریافت که هر دو سبک باغ سازی از جنبه هایی دارای شباهت و تفاوت هستند. هر دو سبک باغ سازی به باورها و آیین ها توجه ویژه ای داشته، ولیکن این امر در باغ سازی چینی با شدت بیشتری نمایش یافت. همچنین در باور طراحی و چیدمان فضاهای باغ نیز دارای تفاوت های بسیاری هستند. از بسیاری جنبه های دیگر نیز از جمله در استفاده از آب و گیاهان، طراحی مسیرها، ساختمان ها و... دارای شباهت ها و تفاوت هایی هستند که در این پژوهش با رویکردی تطبیقی این موارد در هر دو سبک باغ سازی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته اند.

شهر شیراز از پیشینه تاریخی غنی ای برخوردار است و در طول تاریخی همواره به عنوان یکی از مهم ترین شهرهای فلات مرکزی ایران به شمار رفته است. همچنین این شهر به دلیل قرارگیری در مجاورت دشت مرودشت یکی از زیستگاه های مهم ایران در دوران هخامنشیان و ساسانیان به شمار می رفت و در دوره پس از اسلام نیز یکی از شهرهای مهم ایران محسوب می شد. این نقش و جایگاه بعد از حمله مغول ویژگی ممتازی به خود گرفت و شیراز به عنوان قطب فرهنگ و ادب ایران محسوب می شد. اهمیت سیاسی این شهر در دوره های مختلفی که به عنوان پایتخت مدنظر بود و قرارگیری آن در مرز شمالی دشت شوش، آن را تبدیل به دروازه جنوب به شمال ایران کرده است. این اهمیت و جایگاه و تأثیر آن بر ویژگی های شکلی این شهر از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در فقدان مستندات قابل اتکا از شکل شهر در دوره های تاریخی، به ویژه تا طلوع حکومت صفویه، نیاز به بازنمایی تصویری روشن از سیر تحولات کالبدی این شهر بیش از پیش احساس می شود. در این مقاله با توجه به موضوعیت تاریخی آن، جمع آوری داده ها به روش توصیفی با رویکرد تاریخی- اسنادی و با بهره گیری از متون و منابع انجام شد. همچنین تحلیل داده ها و نتایج حاصل از مطالعات به روش تحلیلی- تطبیقی بود. درنهایت می توان تغییرات معماری بناها و فضاهای شهری شیراز در دوره های پیش از اسلام و بعد از اسلام تا ظهور حکومت صفویه و بعد از آن تا دوره زندیه و قاجاریه را تقسیم بندی کرد و به کمک نقشه های ارائه شده ویژگی های معماری بناها و فضاهای شهری شیراز را هر دوره به نمایش گذاشت.