سهراب آقازاده

بهره مندی از شرکت های زایشی به عنوان یک استراتژی عملی برای تجاری سازی فناوری ها به خصوص فناوری های برتر در سالیان اخیر از جایگاه ویژه ای در میان متخصصین و سیاست گذاران برخوردار شده است. بر این اساس هدف این مقاله بررسی مفاهیم و موضوعات مهم در خصوص شکل گیری و توسعه شرکت های زایشی و بررسی عوامل موثر بر این فرایند است. بررسی تئوریک مفاهیم مرتبط با شرکت های زایشی نشان دهنده رویکردهای مختلف به مسئله می باشد. همچنین در کنار تعاریف و الگوهای مختلف تجاری سازی از جمله ایجاد شرکت های زایشی، نکته مهمی نیز وجود دارد که اساسا فرایندها و الگوهای تجاری سازی محصولات و فناوری های نوین در کشورهای پیشرفته جهان توسعه یافته اند و الزاما استفاده از آن ها در کشورهای کمتر توسعه یافته منجر به تجاری سازی فناوری نمی شود چرا که عوامل و چالش های متعددی در کشورهای در حال توسعه بر سر راه تجاری سازی فناوری و به طور خاص ایجاد شرکت های زایشی قرار دارد که بسیاری ازآن ها در کشورهای توسعه یافته وجود ندارد.

یکی از راهکارهای مهمِ تجاری سازیِ دارایی های فکری در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی، ایجاد شرکت های زایشی است. هدف از پژوهش حاضر، شناسایی و بررسی چالش های پیش رو، به منظور توسعه و موفقیت شرکت های زایشی حوزه زیست فناوری در ایران می باشد. برای پاسخ به مسأله پژوهش، از روش پژوهش ترکیبی اکتشافی استفاده گردید. پس از بررسی ادبیات موضوع، در بخش کیفی پژوهش با انجام یازده مصاحبه عمیق با خبرگان فعال در حوزه تجاری سازی فناوری های زیستی، چالش های کلیدی با استفاده از تحلیل زمینه محور استخراج شد. در بخش کمّی پژوهش، پرسشنامه مربوط به چالش های شناسایی شده، در میان 21 شرکت فعال حوزه زیست فناوری توزیع گردید و با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی، آزمون تی تک نمونه وآزمون فریدمن به بررسی وضعیت چالشها و رتبه بندی آنها در حوزه زیست فناوری پرداخته شد. در نهایت 41 چالش شناسایی و در قالب شش بعد، طبقه بندی گردید. براساس یافته ها، مهمترین این چالش ها به ترتیب اولویت عبارتند از: عدم وجود اطلاعات و درک دقیق از نیازهای بازار و مشتریان، عدم وجود سازوکار قیمت گذاری حمایتی و شکاف فرهنگی میان مؤسسه های تحقیقاتی و فعالان صنایع.