کریم رستمی زاده

توسعه پایدار عرصه نوینی است که به سیاست و ساز وکارهای اجتماعی- فرهنگی، رونق اقتصاد، تجارت و صنعت، حمایت از محیط زیست و هم زیستی با طبیعت، توجه به حقوق برابر انسان ها در عرصه های داخلی و بین المللی به طور همزمان می پردازد. هدف این مقاله ارائه مدلی مطلوب جهت توسعه پایدار صنعت آهن و فولاد است. این تحقیق با استفاده از روش آمیخته صورت گرفته است. در بُعد کیفی با استفاده از روش داده بنیاد، مدلی جهت توسعه پایدار برای صنعت فولاد طراحی و ارائه شده است. در بُعد کمی نیز از روش معادلات ساختاری جهت تجزیه و تحلیل داده ها و تبیین ارتباط مؤلفه های مورد نظر، استفاده شده است. در جمع آوری داده ها از دو روش کتابخانه ای مانند مطالعه و بررسی کتب، مقالات، سمینارها، کنفرانس ها جهت استخراج مفاهیم استفاده شده است. در بخش مصاحبه، عمده مفاهیم با اتکا به اساتید دانشگاه و خبرگان صنعت استخراج شده اند. مؤلفه های نمودار مفهومی استخراج شده شامل: تامین مواد اولیه، پروژه های توسعه، مدیریت یکپارچه مواد، انرژی، بازار، شرایط اقتصادی سیاسی کشور و منابع انسانی- آموزش، مالی، پشتیبانی، فناوری، مدیریت کلان صنعت، جامعه و محیط زیست و بهداشت می باشد. لذا از راه های مهم دستیابی به توسعه پایدار، مدیریت و پشتیبانی مؤثر این صنعت در سطح کلان کشور، مدیریت تامین مواد اولیه و مواد استراتژیک، محافظت از محیط زیست، اهمیت به اشتغال و استفاده بهینه از منابع است.

هدف: هدف این پژوهش، ارائه مدلی مطلوب برای شناسایی عوامل و مؤلفه های توسعه پایدار صنعت آهن و فولاد با به کارگیری تکنیک های داده بنیاد و دیمتل فازی است.روش: نوع پژوهش توصیفی است و به روش آمیخته (کیفی و کمّی) اجرا شده است. پژوهش از نوع کاربردی و اکتشافی است و با توجه به مدل ارائه شده، توسعه ای محسوب می شود. جامعه آماری بخش کیفی، مدیران ارشد خبره و دانشگاهیان با سابقه و آشنا با مفهوم توسعه پایدار و در بخش کمّی، مدیران ارشد و اساتید دانشگاه است. در مرحله کیفی با استفاده از نمونه گیری هدفمند قضاوتی، از 15 خبره دانشگاه و صنعت برای استخراج مدل مفهومی بهره برده شد و در مرحله کمّی (دیمتل فازی) با نظرسنجی و بهره مندی از 7 نفر از خبرگان مرحله اول، به اولویت بندی و شناسایی اثرگذارترین و اثرپذیرترین عوامل مدل اقدام شد. گردآوری داده ها در این پژوهش از طریق مصاحبه و پرسش نامه، انجام گرفت. اعتبار ابزار سنجش در بخش کیفی، از طریق روایی صوری انجام شد و در بخش کمّی، پایایی شاخص های پرسش نامه از طریق آلفای کرونباخ سنجیده شد.یافته ها: در مرحله اول بخش کیفی، به تلخیص مقوله ها با نرم افزار مکس کیودا پرداخته شد و تعداد 6 عامل اصلی، 13زیر عامل و 46 مفهوم شناسایی شد. سپس با به کارگیری تکنیک دیمتل فازی، عوامل 13گانه به ترتیب اهمیت و میزان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری استخراج شدند. تأثیرگذارترین آنها به ترتیب مدیریت کلان صنعت آهن و فولاد، شرایط اقتصادی و سیاسی، مدیریت بازار، مدیریت مالی، مدیریت یکپارچه منابع، محیط زیست و تأثیرپذیرترین آنها جامعه و تولید بود.نتیجه گیری: بر اساس نتایج به دست آمده، برای رسیدن به بهره وری سازمانی، سازمان باید در توسعه پایدار صنعت فولاد و آهن به عامل تولید فولاد توجه کند. همچنین، عامل مدیریت کلان صنعت فولاد، تأثیرگذارترین عامل در توسعه پایدار صنعت فولاد و آهن است.