فاطمه بیگم سیدعصایی

منظومه وامق و عذرا یکی از آثار ظهیر کرمانی است که آن را به تقلید از خسرو نامه ی عطار سروده است. در این مقاله وجوه تشابه دو اثر غنایی منظومه ازهر ومزهر نزاری قهستانی و وامق و عذرای ظهیر کرمانی با روش کتابخانه ای و با شیوه ی تحلیل و توصیف مورد بررسی قرار گرفت. به جهت شناخت عمیق ترمتون ادبی و غنایی این دو اثر به شیوه مقایسه ای مورد مطالعه قرار گرفتند که در هر دو اثر شاهزاده ای عاشق دختری زیبا شده ولی بعد از روبرو شدن با مخاطرات فراوان و ماجراهای هولناک مشابه به معشوق خود رسیده اند. با وجود شباهتهای دو منظومه تفاوتهایی نیز در این دو منظومه وجود دارد مانند شیوه عاشق شدن شخصیت ها، عذرا دختر پادشاه جن است و ازه،ر شاهزاده ای از نوع انسان، حضور هلیل به عنوان رقیب در ازهر و مزهر و نبودن رقیب در وامق و عذرا. در مجموع زاویه دید در هر دو داستان بیرونی است و صحنه پردازی متفاوت است. در اثر ظهیری کرمانی مخیل و در اثر نزاری قهستانی بیشترصحنه ها بیان حماسی نبردهای مزهر با هلیل و یاران اوست. زبان منظومه ی ظهیر کرمانی مزین به آرایه های ادبی است اما اثر نزاری قهستانی نسبت به آن ساده تر است و این مساله اثر وی را از شکل حجمی به خطی بدل ساخته است.

در ارتباط با شناخت هنروری حافظ و نظامی در استفاده از معانی مجازی در کاربرد اصطلاحات عارفانه و خلق اشعار عرفانی به بررسی سروده های غزلی مشاهیر قرن ششم نیز پرداخته شد تصوف نظری و عرفان مدرسی آمیخته با آراء فلسفی و کلام، شاهکارهای بزرگ شعر عرفانی سنایی آغازگر عرفان، خاقانی و نظامی در وسعت معنایی گسترده رقم خورد که موجب تکامل بلندای عرفان با ترکیب های مناسب و ارتقاء معنا شد، گویی تصوف قرن شش خاقانی و نظامی را بر دروازه این مسلک با تأسی از سنایی نشاند. در این مقاله از خاقانی و نظامی با آوردن اصطلاحات در عبارات معمولی و سخن ناگفتن از وصال حقیقی در ابتدای ورود وادی شوریدگان است. شیوه سخن در شعر خاقانی در عین آراستگی از تکلف خالی نیست. خاقانی و نظامی هر دو با استفاده از طرزی توانا در آفرینش ترکیبات بدیع چون پیر مغان و دیر مغان با تعبیری دلنشین و عارفانه خلقی جدید و معجزگون را در سخن از خود به یادگار گذاشته اند و همچون چراغی فراسوی ادوار بعد در بدل عرفان شرعی به نظری نقشی ارزنده ایفا نموده اند.