سید اسماعیل فرجی اصطلخ پشتی

برای آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان در هر مقطعی و متناسب با هر مطلبی، دستگاه و روش آموزشی خاصی ایجاب میکند. این دستگاه آموزشی با نگاه به نیاز زبان آموز شکل میگیرد. یک روش برای ایجاد انگیزه، کاربرد متون ادبی در کلاس درس برای زبان آموزان است؛ زیرا نثر ادبی، نثر خلاقانهای در سویههای ساختاری و روایی است. در این بین داستان کوتاه با تکیه بر جنبه ارتباطی زبان، موقعیتهایی را میآفریند که هدفی فرهنگی و جامعه شناختی را در کنار آموزش واژگانی و دستوری دنبال میکند. داستان کوتاه ابزار بسیار مناسبی است که جریان فراگیری را بهصورت عمیق در زبانآموز ایجاد میکند. بهرهگیری از این شیوه ارتباطی، سبب میشود که مدرس بتواند به مباحثی فراتر از انتقال آموزههای اطلاعاتی زبان (ساختها و اشکال دستوری) بپردازد. در این مقاله با بهرهگیری از روش توصیفی- تحلیلی پس از بررسی کلی روشهای آموزش زبان به غیرفارسی زبانان به بیان اهمیت بهرهگیری از داستان کوتاه میپردازیم. نتایج این پژوهش نشان میدهد که در فرآیند آموزش زبان به غیرفارسی زبانان، با بهرهگیری از ساختار داستان کوتاه در فرآیندی جذاب بدون پیچشهای شعری و صورخیال دیگر متون ادبی، میتوان عناصر فرهنگی، جامعهشناختی و واژگانی را به زبانآموزان منتقل ساخت.

تکنیک های زبانی که در مقالات شمس مورد توجّه قرار گرفته است، به نحو شایسته ای در بیان مفاهیم عارفانه به مخاطب کمک می نماید. مقالات به عنوان تنها اثر باقی مانده از شمس اهمّیت ویژه ای در تاریخ ادبیات دارد؛ امّا کمتر مورد توجّه قرار گرفته است. مهم ترین علّت این امر را شاید بتوان در ژانر گفتمانی خاص این کتاب دانست. آنچه در مقالات در نگاه نخست جلب توجّه می کند، سبک خاص نوشتاری آن است که به صورت یادداشت های گفتاری نوشته شده اند، گویی یادداشت های شخصی ای است که هیچ گاه حالت گفتاری خود را از دست نداده و در واقع به نوشته تبدیل نشده است. شفاهی بودن گفتمان مقالات در جای جای این کتاب به وضوح قابل مشاهده است و همین امر سبب ویژگی های زبانی خاصّی در این کتاب شده است. زبان به کار رفته در مقالات شمس، زبانی خاص و تا حدی متفاوت از زبان متون دوره پیش از خود و البته دوره های بعدی است. مقالات شمس برای خود سبک و سیاقی ویژه دارد از جمله استفاده از نام آوا که می توان با تحلیل و بررسی، ویژگی های زبانی آن را بهتر نشان داد. نام آواها (onomatopoein)یکی از خصوصیات زبان گفتار است که می تواند به سهولت موقعیت های طبیعی را به شکلی واقعی در زبان بازنمایی کند. پژوهش حاضر که به شیوه توصیفی- تحلیلی و روش کتابخانه ای با هدف معرفی نوعی از نوشتار در مقالات شمس نگاشته شده است، نشان می دهد که شمس از ویژگی های آوایی زبان در این اثر در جهت تبیین اغراض محاوره ای گوینده به خوبی استفاده کرده است.