میترا بیگ محمدی

پیکره بندی فضاهای معماری می تواند زمینه افزایش ارتباطات متقابل و مناسبات اجتماعی بین استفاده کنندگان از فضا را فراهم آورد. هم چنین، طراحی و پیکره بندی مناسب فضا در کنار پیش بینی فعالیت های زنده و جاذب منجر به تشدید استفاده از فضای شهری، تقویت ارتباطات اجتماعی و افزایش حس تعلق افراد به محیط شود.لذا در این مقاله به تبیین مؤلفه های پیکره بندی فضایی مؤثر بر تعاملات اجتماعی در مراکز تجاری سنتی و معاصر شهر قزوین پرداخته شده است. تحقیق حاضر در حوزه تحقیقات کاربردی_توسعه ای است و از نظر روش انجام تحقیق توصیفی-تحلیلی است که به صورت آمیخته انجام شده است. تحلیل کیفی با استفاده از خروجی نقشه های چیدمان فضا که شامل پیوستگی هم پیوندی، عمق و دسترسی و تحلیل کمی نیز مبتنی بر مطالعات پیمایشی پژوهش بر اساس ضریب همبستگی پیرسون انجام شده است.جامعه آماری نیز شامل کلیه کاربران استفاده کننده از فضا در بازار سنتی شهر قزوین و مجتمع تجاری البرز و مهر و ماه قزوین در نظر گرفته شده است که حجم نمونه کاربران استفاده کننده از فضا براساس حداقل حدنصاب تحقیقات توصیفی برابر 100 نفر به صورت تصادفی در نظرگرفته شده است. بر اساس نتایج پژوهش پیکره بندی فضایی بر تعاملات اجتماعی در سه فضای مطالعاتی که شامل بازار سنتی شهر قزوین، مجتمع البرز و مهروماه ، اثرگذار می باشد ولی با توجه به ضریب همبستگی محاسبه شده در بازار سنتی (322/0)، میزان اثرگذاری نسبت به مجتمع تجاری البرز و مهروماه کمتر است و در مجتمع تجاری البرز پیکره بندی فضایی بیشترین اثرگذاری را در کیفیت تعاملات اجتماعی کاربران داشته است.

بازار به عنوان کانون اصلی اقتصادی و اجتماعی شهر سنتی ایرانی با تغییرات و دگرگونی های مختلفی مواجه بوده است، اما امروزه به عنوان یک فضای اجتماع محور نیز مدنظر قرار گرفته می شود. پیکره بندی فضایی که به نحوه چیده شدن فضاها در کنار یکدیگر و ارتباط متقابل آن ها با هم می پردازد در ارتقا کیفیت و کارکرد فضاهای معماری و شهری اثرگذار است. از این رو بررسی پیکره بندی فضایی بازارهای سنتی شهرها بر اساس تکنیک چیدمان فضا به عنوان یک فضای اجتماع محور که دارای سرزندگی هستند هدف اصلی پژوهش می باشد که در بازار سنتی قزوین به مورد ارزیابی قرار گرفته شده است.تحقیق حاضر بر اساس ماهیت و قلمرو موضوعی در حوزه تحقیقات کاربردی_توسعه-ای است و از نظر روش انجام تحقیق ترکیب روش شبیه سازی و توصیفی_تبینی می باشد. پس از گردآوری داده ها و اطلاعات نیز برای تجزیه وتحلیل آن ها از نرم افزار depth map و تئوری چیدمان فضا برای شناخت تاثیر پیکره بندی فضایی_کالبدی مطالعه موردی بهره برده شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که راسته ی بازار بدلیل دارا بودن سیستم محوری، خطوط دید طولانی دارای هم پیوندی بالا می باشد در نتیجه پیکره بندی تقویت و تعاملات اجتماع ارتقا می یابد. همچنین در با گذاشتن چهار سوق در محل تقاطع دو راسته بازار اصلی به نوعی فضای مقعر حاصل از تقاطع را تبدیل به فضای محدب نموده و موجب افزایش کارکرد اجتماعی بازار است.