سیامک دوستعلی مکی

بحث از مشکّک بودن عصمت ازجمله مباحث مهمی است که بر اساس مبانی و اصول فلسفه اسلامی قابل تبیین بوده و می تواند بسیاری از شبهات مطرح شده درباره عصمت را حل کند. جستار حاضر در پی بررسی ماهیت عصمت بر پایه نظریه تشکیک وجود فیلسوفان است که عهده دار ارائه محتوایی متفاوت از مسئله عصمت می باشد و از روش تحلیلی-توصیفی بهره می برد. ازاین رو در گام نخست عناصر و مؤلفه های اصلی و ایجادی عصمت احصا و سپس از تناظر هر یک از آن عناصر با اصل تشکیک وجود، این نتیجه به دست آمده است که عصمت حقیقتی مشکّک و ذومراتب می باشد و هر انسانی به میزان ظرفیت وجودی خویش از مراتب و درجاتی از عصمت بهره مند است. به سخنی دیگر، عصمت حقیقتی مقول به تشکیک می باشد و تفاوت عصمت میان معصوم و سایر انسان ها به شدت و ضعف است نه اینکه این ملکه نفسانی تنها در معصوم وجود داشته باشد و دیگران از چنین کمال و صفتی به طورکلی بی بهره باشند.

هدف: هدف این نوشتار، تطبیق و بررسی نسبت عقل و دین از دیدگاه آیت الله جوادی آملی و برتراند راسل بود و با تکیه بر آرای آیت الله جوادی آملی دیدگاههای راسل نقد و ارزیابی شد. روش: روش این مقاله، کتابخانه ای بود و با تحلیل داده ها از آثار استاد جوادی آملی و راسل انجام شد. یافته ها: راسل عقل را متعارض با دین معرفی کرد و نگاهی تاریخ گرایانه در رابطه عقل و دین داشت؛ اما آیت الله جوادی آملی عقل و دین را هماهنگ و در تعامل با یکدیگر می دانند. نتیجه گیری: با وجود تفاوت آشکار در دیدگاه این دو فیلسوف در نسبت سنجی عقل و دین، شباهتها یی نیز از جمله: قائل بودن به محدودیت عقل، پذیرش عقل به عنوان راهی برای رسیدن به کمال و... ملاحظه می شود. همچنین سرچشمه بسیاری از ایرادات راسل در نسبت عقل و دین، غفلت از دین اسلام و توجه وی به دین مسیحیت بوده است.