مرضیه شاوردی

فرآیند توسعه و تجاری سازی فناوری، فعالیتی هزینه بر است. از این رو، تأمین مالی علم، فناوری و نوآوری با روش مناسب، در زمان مناسب و از طریق منابع مناسب اهمیت فراوانی دارد. روش های تأمین مالی بنگاه های نوآور در مراحل مختلف دوره عمر بنگاه، متفاوت است و از منابع شخصی تا بانکی، سرمایه گذاران خطرپذیر، تأمین مالی جمعی و بازار سهام را دربر می گیرد. بازیگران مختلف، روش های متفاوت تأمین مالی را به کار می گیرند و در کنار یکدیگر نظام تأمین مالی نوآوری را شکل می دهند. در این مقاله، پس از معرفی اجمالی منابع تأمین مالی شرکت های نوآور در مراحل مختلف دوره عمر شرکت، بازیگران نظام تأمین مالی نوآوری بررسی شده و در مرحله بعد، ضمن بررسی روندهای جهانی حوزه تأمین مالی نوآوری و نیز روندهای تأمین مالی در کشورهای در حال توسعه، نگاشت نهادی نظام تأمین مالی نوآوری ایران ارائه شده است.  

در هردو اقتصاد نئوکلاسیک و تکاملی بر اهمیت مجاورت مکانی در تسهیل فرآیند نوآوری تأکید شده است. اقتصاد نئوکلاسیک با تمرکز بر صرفه های تجمع مانند کاهش هزینه ها و صرفه مقیاس و اقتصاد تکاملی با تأکید بر مزایای هم جواری بنگاه ها مانند سرریز دانش، لزوم طراحی سیاست ها و ابزارهای مبتنی بر هم جواری را مطرح می کنند. در ساختارهای مبتنی بر مجاورت جغرافیایی، تیم ها، هسته های فناور، شرکت های نوپا و شرکت های صنعتی در جوار هم مستقر می شوند. تیم ها و شرکت های مستقر در این ساختارها، ضمن برخورداری از زیرساخت مشترک با هزینه کمتر، از هم افزایی ناشی از سرریز دانش و فناوری بهره مند می شوند. در این مقاله، ابتدا اهمیت هم جواری جغرافیایی در نوآوری از دید نظریه های مختلف بیان و سپس ساختارهای متنوع مبتنی بر مجاورت جغرافیایی از جمله شتاب دهنده، مرکز رشد، پارک علم و فناوری، شهرک علمی-تحقیقاتی، شهرک فناوری و نیز شهرک صنعتی، متناسب با مراحل دوره عمر شرکت ها، بررسی و مقایسه شده است. در پایان، نمونه ای از تجمیع همه این ساختارها در یک منطقه جغرافیایی یعنی استان اصفهان ارائه شده است.  

هدف: صندوق توسعه فناوری، یکی از نهادهای بسیار مهم تأمین مالی نوآوری است که به واسطه محدودیت منابع مالی ناگزیر باید طرح های فناورانه اولویت دار را شناسایی و تأمین مالی کند. هدف این مقاله، ارائه مدل تصمیم گیری چندمعیاره برای ارزیابی و انتخاب طرح های مناسب در صندوق های توسعه فناوری و تخصیص منابع به آنها است. روش: در این مقاله از ترکیبی از روش های کیفی و کمی استفاده شده است. در گام نخست، معیارهای مهم در ارزیابی پروژه های فناورانه با مرور ادبیات، بررسی اسناد و مصاحبه با صاحب نظران شناسایی شده و با استفاده از روش تحلیل عاملی، معیارهای بسیار مهم در ارزیابی طرح های دانش بنیان تعیین شده است. سپس مدل تصمیم گیری چندمعیاره مبتنی بر روش بهترین بدترین با در نظر گرفتن معیارهای مالی، بنگاهی، فناوری، تحلیل بازار و ریسک ارائه شده است. یافته ها: در این پژوهش، نتایج ارزیابی 20 طرح دانش بنیان متقاضی تسهیلات قرض الحسنه و تولید صنعتی از صندوق نوآوری و شکوفایی ارائه شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در نظر گرفتن وزن برای معیارهای ارزیابی، بر نتیجه ارزیابی و تصویب یا رد طرح ها تأثیر شایان توجهی دارد. نتیجه گیری: در این پژوهش، مدل تصمیم گیری چندمعیاره مبتنی بر روش بهترین بدترین ارائه شده است که صندوق های توسعه فناوری می توانند با استفاده از آن، ارزیابی دقیقی از طرح های فناورانه داشته باشند و منابع محدود ملی را به نحو مناسب به بهترین طرح ها تخصیص دهند. شرکت های دانش بنیان نیز می توانند با توجه به معیارهای مهم در ارزیابی، راهبردها و اقدام های خود را روی مسائل کلیدی و مهم متمرکز کنند.