عرفان خزایی

هنر نگارگری یکی از جلوه گاه های  انگاره های ملی و مذهبی است. هنرمندان مسلمان در سرزمین های مختلف بسیاری از مضامین اخلاقی و مذهبی مشترک را در آثار خود منعکس ساخته اند. در این میان، به علت ارتباطات فرهنگی، مذهبی و حتی جنگ های صورت گرفته میان ملت ها که به تصرف سرزمین ها منجر شده است، آثار نگارگری و تصویرپردازی نسخ مصور صفوی و عثمانی در میان سده های پانزدهم تا هفدهم/ نهم تا یازدهم تأثیرات بسیاری بر یکدیگر داشته است و مضامین مختلفی به صورت مشترک، از جمله مضامین مذهبی، ادبی، عرفانی و تاریخی در نسخ مصور آن ها یافت می شود. لذا، با توجه به ویژگی های نگارگری در دو دوره صفویه و عثمانی، فرضیه این پژوهش را می توان چنین مطرح کرد که با وجود ارتباط فرهنگ ها و تغییرات سیاسی و اجتماعی رایج در هر دو دوره، می توان تأثیرات بارزی را در هنر نگارگری این دو منطقه مشاهده کرد. پژوهش حاضر از لحاظ ماهیت از نوع تحلیل محتوای کیفی می باشد و روش گردآوری اطلاعات با استفاده از روش کتابخانه ای صورت گرفته است.  نتایج این پژوهش نشان دهنده این مطلب است که نقطه تفاوت این نگاره ها در شیوه و سبک و سیاق به تصویر کشیدن آن ها است. از سوی دیگر  ویژگی های بصری شاخص در هر کدام از نگاره های صفوی و عثمانی که از فرهنگ و مذهب جامعه آن روزگار تأثیر پذیرفته، منعکس کننده وضعیت فرهنگی و مذهبی آن دوره  است لذا دارای تفاوت هایی نیز می باشد. اهداف پژوهش: 1.بررسی مختصات  نگارگری دوره صفوی و عثمانی. 2.تحلیل نگاره ها با مضامین مشابه در آثار نگارگری دوره صفوی و عثمانی. سؤالات پژوهش: 1.در آثار نگارگری صفوی و عثمانی چه مضامین و داستان هایی مورد استفاده بوده است؟ 2.مضامین و داستان های مشترک به چه شیوه ای در آثار نگارگری صفوی و عثمانی به تصویر کشیده شده است؟

هدیه دادن به خصوص کتب نفیس و ارزشمند که حامل مفاهیم فرهنگی است نقش مهمی در فرهنگ سازی در جامعه دارند؛ بنابراین انتخاب صحیح این آثار و نوع بسته بندی آن ها می تواند نقش مهمی در انتقال پیام های فرهنگی در میان افراد جامعه داشته باشد. پارچه های ایرانی موجود در موزه هنری کلیولند در بردارنده آثار متنوعی از یک گستره تاریخی طولانی از قرن چهارم هجری تا دوره معاصر هستند. تقارن و تکرار یکی از مختصات زیبایی شناسی نقوش پارچه های ایرانی موزه هنری کلیولند است.  بررسی این عناصر زیبایی بخش و کاربست آن در طراحی بسته هدیه کتب نفیس مسئله این پژوهش است. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده های کمی، منابع کتابخانه ای و بررسی نمونه آثار موجود در موزه هنری کلیولند انجام شده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که هر یک از این نقوش دربردارنده مفهومی هستند که گاه به دوره تاریخی یا یک مسئله اجتماعی اشاره دارد. این نقوش شامل نقوش گیاهی، هندسی جانوری و انسانی هستند. کاربرد گل هایی چون گل زنبق، نقوش اسلیمی، نقش عقاب، شیر و پرندگان، نقش گریفن و نقش انسان، نقوش هندسی مانند دایره، مربع، مستطیل و غیره  از جمله نقوشی هستند که در این پارچه ها کاربرد فراوانی دارند. در این میان کاربرد تکرار و رعایت اصل تقارن یکی از اصلی ترین عناصر زیبایی شناختی این آثار است که الگو برداری از آن ها می توان نقش مهمی در تدوین الگوهای زیبایی شناسی برای طراحی هدیه بسته کتب نفیس داشته باشد. اهداف پژوهش: 1. بررسی عناصر زیبایی بخشی تقارن و تکرار در نقوش پارچه های ایرانی موزه هنری کلیولند. 2. بررسی امکان کاربست تقارن و تکرار در نقوش پارچه های ایرانی موزه کلیولند در طراحی بسته هدیه کتب نفیس. سؤالات پژوهش: 1. تقارن و تکرار چه نقشی در زیبایی بخشی به نقوش پارچه های ایرانی موزه هنری کلیولند دارند؟ 2. از عناصر زیبایی بخش موجود در نقوش پارچه های ایرانی کلیلوند چگونه می توان در طراحی بسته هدیه کتب نفیس استفاده کرد؟

امروزه صنایع فرهنگی مکتوب یکی از ابزارهای مهم انتقال آگاهی، اطلاعات و دانش محسوب می شوند. به همین دلیل قشری زیادی از جامعه با آن ها سروکار دارند. باتوجه به جایگاه این آثار در محیط زندگی افراد جامعه، چگونگی ارائه این آثار می تواند نقش مهمی در حفظ بازار این صنعت و تداوم انتقال حافظه فرهنگی داشته باشد لذا بحث اهمیت بسته بندی برای آن ها مطرح می گردد. در طراحی صنعتی یکی از مقوله های مهم، امکان کاربست الگوهای کهن و مفهومی هنری است. بسته بندی به دلیل وفور تولید و کاربرد در جامعه امروزی یکی از وسایل مهم و کاربردی در زندگی روزمره هستند که ماهیت طراحی در آن ها می تواند نقش مهمی در انتقال انگاره های فرهنگی داشته باشد. برخی از آثار فرهنگی و تاریخی موجود در موزه ها به لحاظ بهرمندی از غنای هنری و پیشینه تاریخی می تواند به عنوان الگو موردتوجه قرار گیرد. موزه هنری کلیولند اوهایو آمریکا یکی از موز های بزرگی است که آثار هنری تاریخی ایران نیز در آن نگهداری می شود. وجود نمونه های متعددی از پارچه ها و منسوجات تاریخی ایرانی در این موزه می تواند این مکان را به محلی برای آشنایی با طرح های کهن تبدیل کند. لذا بررسی نمونه های موجود در آن به عنوان الگو در طراحی پک های هدیه برای صنایع فرهنگی مکتوب می تواند طراحی صنعتی در این زمینه را با مجموعه ای از نقوش زیبا و نمادین غنی سازد و زمینه آفرینش طرح های نو را فراهم سازد.اهداف پژوهش:بازشناسی نقوش پارچه های ایرانی موزه کلیولند.بررسی امکان کاربرد نقوش پارچه های ایرانی موزه کلیولند در طراحی بسته بندی صنایع فرهنگی مکتوب.سؤالات پژوهش:پارچه های ایرانی موزه کلیولند دارای چه نقوشی است؟چگونه می توان از نقوش پارچه های ایرانی موزه کلیولند برای طراحی بسته بندی صنایع فرهنگی مکتوب استفاد کرد؟