طیبه یوزباشی

هرگاه به عکسی نگاه می کنیم درگیر مجموعه ای از خوانش های پیچیده می شویم، که به اندازه خود موضوع عکاسی، به انتظارات و پندارها در مورد تصویر مرتبط است. در واقع به جای مقوله ی نگریستن، که اشاره بر کنش منفعل شناخت دارد، باید تأکید کنیم که ما عکس را نه به عنوان یک تصویر، بلکه به عنوان یک «متن» می خوانیم. این خوانش (هر نوع خوانشی)، معناها و روابط پیچیده، مبهم و اغلب متناقضی میان خواننده و تصویر ایجاد می کند. عکس به واسطه ی چیزی که «گفتمان عکاسانه» زبانی رمزگانی با دستور زبان و نحو مختصّ خود خوانده می شود، معنای خود را می یابد. این زبان، به شیوه خود، همانند هر زبان مکتوب دیگری، پیچیده و غنی است و همان گونه که فکر می کردیم تاریخ و اصول قراردادی خاص خود را دارد.

اگرچه ثبت عناصر دنیای واقعی در سرشت عکاسی عجین شده است. امّا عکس صرفاً جهانی همسان و همانند جهان واقعی ارائه نمی کند، بلکه علاوه بر خصلت ارجاع دهندگی و بازنمایانه از قابلیت بیان گرایانه نیز برخوردار است. بنابراین هر عکس را می توان به مثابه متنی نشانه ای دانست که دلالت های متعددی را در معرض تفسیر و تأویل مخاطب قرار می دهد. هرچند عکاسی، پیوندی ناگسستنی با وجود دارد و موجودیت هر عکس در گرو ثبت لحظه، موضوع یا واقعیتی در عالم بیرون است، امّا زمانی که از خوانش و ساز وکارهای تولید معنا در عکس، سخن به میان می آید، موضوع ابعاد پیچیده و متمایزی به خود می گیرد «زیرا عکاسی، رسانه ای رمزگذاری شده است» (سونسون) در واقع عکس، صرفاً رونوشت یا رونگاری از واقعیت نیست که تنها و به سادگی رابطه این همانی را بازتاب می دهد؛ بلکه دوربین و واقعیت بیرونی، امکان مفهوم سازی را برای عکاس فراهم می سازند.