علی اکبر ناییجی

سیّاحان، سفیران ملّت ها در حوزه فرهنگ و تمدنِ پیشامُدرن به شمار می روند، آن ها با سفر به سویه های نامعلوم و کرانه های ناپیدا، فارغ از هر نیّتی که داشته اند، دشواری و رنج سفر را بر خود هموار کرده تا با نگاه جامعه شناختی و هستی شناسانه، از فرهنگ و آداب و رسوم و موقعیّت دیگر ملّت ها آگاهی یابند. حجم بزرگی از آگاهی های ما در گستره تاریخ و جوامع، حاصلِ جستجوها، مشاهدات و گزارش هایی است که از جانب سیّاحان و گردشگران و در قالب سفرنامه ها، برجای مانده است، مانند سفرنامه های ناصرخسرو، ابن بطوطه، کلاویخو و دلاواله که هر یک به فراخور، مبنای آگاهی و شناخت ما از کیفیّت جوامعِ دوردست های تاریخ و میانه های تمدن اسلامی است. با روی کار آمدن سلسله صفویه، شمار سیّاحان و سفرنامه ها رو به افزایش نهاد، چنان که سفرنامه های دلاواله، شاردن، تاورنیه و... از مهم ترین منابع این دوره به شمارند. دراین میان پیترو دلاواله، جهانگرد ایتالیایی، یکی از نامبُردارترین سیّاحان غربی است که در آغاز سده هفده میلادی(1617)، آن هم با نیّات سیاسی، به دربار شاه عباسِ صفوی راه یافت و متعاقب آن پس از شش سال اقامت در ایران و در مجاورت دربار، حجم معتنابهی از مشاهدات و برداشت های خود را از فرهنگ و سنّنِ ایرانی با رویکرد مردم نگرانه و دیدگاهی وقایع نگارانه به تصویر کشید. این نوشتار می کوشد به شیوه اسنادی و کتابخانه ای بخش هایی از مشاهدات و داوری های مردم نگرانه این سیّاح ایتالیایی از آداب و رسوم ایرانی/ مازندرانی را که در یکی از سفرهای سالیانه شاه عباس به مازندران(بهشهر) ملازم او بوده است، بررسی و تحلیل نماید.