مهشید محمدابراهیمی

 کیفیت محیط سکونتی یکی از موضوعات متداول در زمینه مباحث محیطی است که بر روابط بین افراد و محیط سکونتی شان در سطوح مختلف (مسکن و محله و شهر) متمرکز است. بنابراین در این مقاله، مؤلفه های کیفیت سکونتی در بافت فرسوده شهر جهرم ارزیابی شده است. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و به لحاظ روش، توصیفی- تحلیلی است. گردآوری اطلاعات با روش های مطالعات کتابخانه ای و پیمایش میدانی و ابزار پرسشنامه انجام گرفته است. حجم نمونه برای پر کردن پرسشنامه توسط فرمول کوکران تعیین و به تعداد 321 نفر تعیین شده است. یافته های پژوهش با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری در محیط نرم افزار آموس و اس پی اس اس مورد تحلیل قرار گرفت. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه وتحلیل داده ها، وضعیت سکونتی در بافت فرسوده شهر جهرم در وضعیت نامناسب قرار دارد. همچنین، بر اساس نتایج به دست آمده مشخص گردید شاخص دسترسی به خدمات و امکانات بیشترین تأثیر در کیفیت سکونتی بافت فرسوده شهر جهرم دارد. در این زمینه، نقش و اثر دسترسی به مراکز درمانی، خرید، تفریحی، ورزشی، مذهبی، آموزشی و غیره از سایر شاخص های دسترسی بیشتر بود که میزان بار عاملی آن برابر 75/0 است. بنابراین وضعیت کیفی سکونتی در بافت فرسوده شهر جهرم در سطحی نامناسب قرار داشته و شاخص های کیفیت سکونتی در این زمینه دارای نقش شگرفی هستند که با بهبود وضعیت این شاخص ها نظیر سطح دسترسی ها، کاهش آسیب های اجتماعی و افزایش امنیت اجتماعی و سایر موارد در جهت بهینه تر شدن کیفیت سکونتی در بافت فرسوده شهر جهرم اقدام کرد.

فضاهای سبز شهری می تواند بعنوان پشتیبان اساسی و مهمی از توسعه پایدار قلمداد گردد و توسعه فضاهای سبز برای ارتقاء کیفیت زندگی شهری، توسعه امکانات و خدمات و بهینه سازی سیاست های فضاهای سبز شهری، نیاز به رویکردهای میان رشته ای از جمله اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، مدیریتی و برنامه ریزی دارد. مقاله پیش رو، با هدف برنامه ریزی راهبردی کاربری فضای سبز با استفاده از تکنیک متاسوات، به شناسایی منابع، توانایی ها و قابلیت های شهر فسا با استفاده از رویکرد مبتنی بر منبع می پردازد. روش تحقیق حاضر توصیفی تحلیلی و از حیث هدف، کاربردی است. جمع آوری اطلاعات به روش های اسنادی و میدانی صورت گرفت. جامعه آماری پژوهش، 15 نفر از خبرگان و کارشناسان هستند. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل متاسوات استفاده شد. نتایج به دست آمده از نقشه رقابتی حاکی است که شهر شیراز از نظر عوامل اقتصادی- فرهنگی و عوامل اجتماعی- کالبدی در وضعیت بسیار بالاتری نسبت به سایر شهرها قرار دارد و شهرهایی مانند جهرم، داراب و استهبان نیز از شهر فسا وضعیت مطلوب تری برخوردار هستند و تنها شهری که فسا نسبت به آن از وضعیت مطلوب تری برخوردار است، شهر حاجی آباد می باشد. همچنین، بر اساس نقشه راهبردی کاربری فضای سبز شهر فسا مشخص گردید که تغییر اقلیم و خشکسالی، سازه های زمین شناسی و خاک نامناسب، تغییر کاربری زمین به عنوان بزرگ ترین موانع کلان محیطی برای برنامه ریزی راهبردی کاربری فضای سبز شهر فسا محسوب می شود و با توجه به اندازه حباب آن نیازمند توجه است.

امروزه مبحث هویت و حیات اجتماعی از مسائل مهم زندگی شهری است. هویت فضایی شهر، به عنوان محتوای اصلی سیمای شهری متمایز و بازنمایی رقابت و جذابیت شهری، برای شهرها در فرآیند توسعه حیاتی است. همراه با شهرنشینی سریع و گسترش شهرها، مسائل مربوط به بحران هویت فضایی شهری برجسته شده است هدف تحقیق حاضر، سنجش و ارزیابی وضعیت شاخص های هویت شهری در مناطق شهری در منطقه هشت شهر شیراز است. مطالعه حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ ماهیت از نوع توصیفی- تحلیلی مبتنی بر تحلیل پرسشنامه است. در این مطالعه با استفاده از فرمول کوکران تعداد 342 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب و ضریب آلفای کرونباخ 861/0 محاسبه شد که بیانگر پایایی مناسب ابزار تحقیق است. از نرم افزار SPSS برای تجزیه وتحلیل اطلاعات و از نرم افزار GIS جهت ترسیم نقشه استفاده شد. یافته های تحقیق نشان داد، وضعیت شاخص های هویت شهری در منطقه هشت شهر شیراز، کمتر از سطح متوسط (45/2) قرار دارد. همچنین، نتایج آزمون جیمز هوئلت برای ارزیابی و بررسی تفاوت بین محله های منطقه هشت شهر شیراز ازلحاظ هویت شهری در حالت کلی بیانگر این امر بود که میزان شاخص های هویت شهری در محله سردزک نسبت به سایر محله های منطقه مذکور در سطحی بالاتر قرار دارد. همچنین محله درب شازده از منظر هویت شهری نسبت به محله های بازار مرغ و سنگ سیاه در وضعیت مطلوب تر قرار داشت. بین محله بازار مرغ با محله سنگ سیاه ازلحاظ هویت شهری تفاوت معناداری وجود نداشت.

شناخت نیازهای خدماتی شهروندان، نحوه پراکنش کاربریها و تأسیسات حساس و مهم نباید از نگاه برنامه ریزان شهری پنهان بماند. امروزه، با شهری کردن فضای نبرد به خصوص در شهرهای بزرگ و کلان شهرها، توجه به امر پدافند غیرعامل به عنوان یک راه حل جهت کاهش آسیب ها، افزایش و توان ها حائز اهمیت است. هدف تحقیق حاضر ارزیابی و تحلیل وضعیت آسیب پذیری شهری از منظر پدافند غیرعامل در شهر زاهدان با هفت معیار شامل؛ فاصله از ایستگاه های آتش نشانی، دسترسی به مراکز آموزش عالی، اداری، درمانی، کاربری صنعتی، نظامی و تاسیسات شهری است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و نوع آن کاربردی است. اطلاعات مورد نیاز به روش اسنادی و میدانی گردآوری شده و در نرم افزار SuperDecision (تحلیل شبکه) وزن دهی، سپس، در محیط  GISنقشه سازی شده است. نتایج یافته ها با استفاده از مدل ANP نشان می دهد که در بین معیارهای مورد مطالعه، بیشترین ارزش وزنی را شاخص دسترسی به مراکز نظامی با وزن 193/. دارد. بعد از آن شاخص های دسترسی به مراکز درمانی، دسترسی به مراکز اداری، تاسیسات شهری، دسترسی به آموزش عالی، کاربری صنعتی و دسترسی به ایستگاه های آتش نشانی به ترتیب با اوزان 171/.، 152/.، 139/.، 127/.، 117/. و 101/. اولویت های بعدی را به خود اختصاص داده اند. بیشترین آسیب پذیری شهر در بخش های شمال و شمال شرقی شهر به دلیل استقرار مناطق حاشیه نشین و وجود بافت های فرسوده و مناطق مرکزی شهر به علت دارا بودن تراکم زیاد ساختمانی و تراکم جمعیت بالا می باشد.

کیفیت محیط شهری به عنوان بخشی از مباحث کیفیت زندگی شهری جایگاه ویژه ای را در مطالعات برنامه ریزی شهری معاصر به خود اختصاص داده است؛ زیرا هرچقدر میزان کیفیت یک محیط شهری بیشتر باشد، آن شهر توانایی توسعه هوشمند و پایدار را دارد. البته رشد کمی و پرشتاب شهرها و اسپرال شهری در شهرهای جهان سوم همچون ایران باعث وقوع بحران های زیادی در زندگی شهری در قرن 21 مانند مشکلات محیطی و کاهش کیفیت محیط شهری شده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی مؤلفه های مؤثر بر کیفیت محیط شهری در شهر شیراز است. این تحقیق، ازنظر هدف، رویکردی کاربردی دارد و ازنظر روش، توصیفی تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات، اسنادی و پیمایشی (از طریق ابزار پرسشنامه محقق ساخته) بوده است و جامعه آماری، شهروندان شیراز هستند. از طریق نمونه گیری کوکران تعداد 384 پرسشنامه به عنوان حجم نمونه تکمیل شد. برای شناسایی ارتباط بین متغیرها و تحلیل آنها از مدل سازی معادلات ساختاری در نرم افزار لیزرل استفاده شده است. همبستگی بین متغیرها نشان دهنده و تأییدکننده معناداری رابطه بین مؤلفه های محیط مسکن، کالبدی، محتوایی و عملکردی در کیفیت محیط شهری شیراز است؛ همچنین بیشترین همبستگی ها بین ویژگی های عملکردی (شامل خدمات بهداشتی، تجاری، تفریحی و رفاه اجتماعی) با کالبدی شامل (فضای شهری، دسترسی و حمل ونقل، فضاها و بناها) (67/0) و بعد از آن بین ویژگی های محیط های مسکونی با کالبدی (65/0) و سپس ویژگی های عملکردی با عوامل محیطی (64/0) است که نشان از اثرگذاری این ویژگی ها در کیفیت محیط شهری شیراز است.

در سالهای اخیر در کنار توجه ویژه به دیدگاه های مرتبط با توسعه پایدار و پایداری شهری، نگرش بهبود کیفیت زندگی که از ملزومات زیست پذیری شهرهاست، جایگاه خود را در ادبیات برنامه ریزی شهری باز کرده است. هدف مقاله حاضر جستجوی پیشرانهای اصلی تأثیرگذار بر زیست پذیری شهری است. این مقاله یکی از مستعدترین شهرهای مرکزی کشور یعنی شهر کاشان را به عنوان محدوده پژوهش انتخاب نموده است. روش این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات آن به صورت «اسنادی و میدانی» است که از پرسشنامه محقق ساخته در آن استفاده شد و رویکرد آن مبتنی بر آینده پژوهی و افق آن سال 1415 است. جامعه آماری 15 نفر از خبرگان و متخصصان شهری بوده اند. به منظور سنجش و تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزارهای آینده پژوهی شامل میک مک و سناریو ویزارد استفاده شده است. نتایج این تحقیق بیانگر آن است که 5 سناریوی با ترکیب های متفاوتی از سه وضعیت، مطلوب، ایستا و بحرانی که احتمال وقوع در زیست پذیری شهر کاشان را دارند که 1/51 درصد وضعیت بحرانی، 8/17 درصد در حالت ایستا و 1/31 درصد وضعیت مطلوب صفحه سناریو را به خود اختصاص داده است و احتمال وقوع رخدادهای منفی (بحرانی) بیشتر از رخدادهای مثبت (مطلوب) می باشد.

پارک ملت زاهدان یک پارک جنگلی مصنوعی است. این پارک به لحاظ عملکردی، دارای عملکردی در سطح منطقه می باشد و محیطی برای تفریح شهروندان و مسافران در ایام تعطیلات سال و پایان هفته را فراهم می آورد. هدف مقاله حاضر، برآورد ارزش تفریحی پارک ملت زاهدان از دیدگاه بازدیدکنندگان و عوامل موثر بر تمایل به پرداخت افراد با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط و پرسشنامه انتخاب دوگانه است. برای این منظور، با استفاده از 300 پرسشنامه تکمیل شده توسط بازدیدکنندگان، میزان تمایل به پرداخت افراد با به کارگیری الگوی لاجیت اندازه گیری شد. نتایج نشان می دهد که 3/60 درصد درصد بازدیدکنندگان، حاضر به پرداخت مبلغی جهت استفاده از پارک هستند. همچنین، متغیرهای درآمد خانوار، اندازه ی خانوار، میزان رضایت از امکانات پارک و قیمت پیشنهادی اثر معنی داری روی احتمال تمایل به پرداخت افراد دارند، ولی متغیرهای سن و جنس و تحصیلات بر روی ارزش تفریحی بی تأثیر بوده است. میزان میانگین تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان و گردشگران8570 ریال است. بنابراین، ارزش تفریحی پارک ملت زاهدان سالانه معادل 599900000 تومان می باشد. توسعه شبکه حمل و نقل جهت رفت و آمد سریع و راحت به پارک، تبلیغات و اطلاع رسانی به مردم نسبت به اهمیت و ارزش تفریحی پارک و ... از مواردی هستند که در جهت افزایش کارایی و حفظ و نگهداری پارک مزبور موثر خواهد شد.