بایرامعلی عبدی نژاد

تپه های ماسه ای به مثابه یکی از لندفرم های مناطق بیابانی ایران وسعت زیادی از بخش های این مناطق را دربرگرفته است. شناخت موقعیت، رفتار و ماهیت تپه های ماسه ای و شناسایی محل های برداشت، حمل و رسوب گذاری این لندفرم ها به دلیل مشکلات عدیده ای که برای محیط زیست انسانی داشته، ضروری است. در این پژوهش مطالعه الگوی گسترش و توسعه تپه های ماسه ای در سطح ریگ زهک در شرق دشت سیستان در دو بخش انجام شده است؛ در بخش اول به منظور بررسی تغییرات محدوده تپه های ماسه ای از دو تصویر ماهواره ای سری LandSat-7 مربوط به سال 2001 (ETM) و Landsat 8 مربوط به سال 2019 و برای بررسی روند تغییرات و جابه جایی ها از تصاویر گوگل ارث منطقه مربوط به سال های اخیر (2006، 2018) استفاده شد؛ در بخش دوم برای آگاهی از وضعیت بادهای فعال و الگوی حرکت آنها، داده های ایستگاه بادسنجی ارزیابی شد. نتیجه بررسی تپه ها در بخش های مختلف سطح ریگ نشان دهنده جابه جایی با روند شمال غربی- جنوب شرقی است. این نتیجه با نتایج تحلیل داده های جهت الگوی باد همخوانی و مطابقت داشته است؛ اما میانگین مقدار جابه جایی 53/1 متر در سال برای بازه زمانی 12ساله (2006 تا 2018) با نتایج داده های ایستگاه بادسنجی زابل که مقدار حمل ماسه را بیش از 300 تن در متر برای یک سال نشان می دهد و بررسی روند تغییرات سرعت باد در این ایستگاه همخوانی نداشته است. این موضوع نشان دهنده این واقعیت است که حداکثر این مقدار حاصل شده به پیش از تثبیت تپه های ماسه های فعال مربوط بوده است؛ علاوه بر این ماسه های روان در سطح زمین و مستقل از تپه های ماسه ای حرکت می کنند که با تصاویر قابل اندازه گیری نیستند.